"Complex and many" II

Nicht nur Gender (das soziale Geschlecht), sondern auch Sex (das biologische Geschlecht) wurde in Frage gestellt: der Dualismus Körper VS Geist, Mann VS Frau, und jeglicher Dualismus reproduziert Macht- bzw. Hierarchieverhältnisse und deren innewohnende "Asymmetrien" (Butler). Worte besitzen Macht, sie erschaffen u.a. aus dem biologischen Körper einen symbolischen Ordner und vice verso, in ihrer performativen Funktion (s. "Männlichkeit", "Weiblichkeit") sind sie politisch normativ. In dieser Hinsicht ist es nicht erstaunlich, daß eine Trans-Autobiographie in Griechenland der 80er Jahre keine Fortsetzung fand; sogar homosexuelle Identitäten bleiben bis heute im literarischen Feld verborgen oder werden verharmlost. Das letzte gilt insbesondere für die lesbischen Identitäten, der Begriff "homosexuell" war jahrzehntelang männlich besetzt. Auch außerhalb Griechenlands.

Όχι μόνο η ταυτότητα του φύλου (το κοινωνικό φύλο), αλλά και ο σεξουαλικός προσανατολισμός (το ανατομικό φύλο) αμφισβητήθηκαν: ο δυισμός σώμα VS πνεύμα, άνδρας VS γυναίκα, και κάθε δυισμός αναπαράγει σχέσεις εξουσίας και ιεραρχίας, καθώς και τις εσωτερικές τους "ασυμμετρίες" ( Butler). Οι λέξεις ασκούν εξουσία, μεταστοιχειώνουν το βιολογικό σώμα σε συμβολική κατηγορία και αντιστρόφως, στην επιτελεστική τους λειτουργία ("ανδρικός", "θηλυκός") έχουν πολιτικό κανονιστικό χαρακτήρα. Από αυτήν την άποψη δεν είναι απορίας άξιο, γιατί μία αυτοβιογραφία τρανς στην Ελλάδα της δεκαετίας του 1980 δεν βρήκε συνέχεια·  ακόμη και ομοφυλοφιλικές ταυτότητες παραμένουν έως σήμερα στο λογοτεχνικό πεδίο κρυμμένες ή υποβαθμίζονται. Το τελευταίο ισχύει κατεξοχήν για τις λεσβιακές ταυτότητες, ο όρος "ομοφυλόφιλος" ήταν επί δεκαετίες συνώνυμος με την ανδρική ομοφυλοφιλία. Και εκτός Ελλάδας.

"Complex and many"

Σήμερα είναι εφικτό και αναγνωρίσιμο να μιλάς για "ταυτότητα φύλου" (gender identity), έχει μελετηθεί και κατοχυρωθεί στη νομοθεσία (ν. 4285/2014). Τότε, το 1989, όλα ήταν θολά και επικρατούσε άγνοια.  Όταν ο Κώστας Ταχτσής (1927-1988) αρνήθηκε να συμπαραταχθεί με το νεοϊδρυόμενο Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλοφίλων Ελλάδας (1976), μπορεί να προκάλεσε εχθρικές συμπεριφορές απέναντί του, σήμερα όμως φαίνεται σαφής στον -αθέλητο ίσως- αυτοπροσδιορισμό του: σαράντα χρόνια μετά οι διεμφυλικοί, trans (transgender), μπήκαν και αυτοί κάτω από την ομπρέλα του νόμου, ο οποίος μάλιστα διαχωρίζει ανάμεσα στον σεξουαλικό προσανατολισμό και στην ταυτότητα φύλου (sex και gender, στο επόμενο post αναλυτικότερα). Παράξενο αυτό το ελληνικό τοπίο: η πρώτη αυτοβιογραφία θηλυκού γένους και κάπου στα τέλη της δεκαετίας του 1980 μία σπάνια αυτοβιογραφία trans, σπάνια για τα διεθνή δεδομένα. Υπάρχουν αυτοβιογραφίες ατόμων που βρίσκονται στο στάδιο της μετάβασης ή μετά την ολοκλήρωσή της (επέμβαση επαναπροσδιορισμού φύλου), όχι όμως αυτοβιογραφίες ή μάλλον αυτοβιογραφικά κείμενα (η καθεαυτήν αυτοβιογραφία κλείνει το 1943) πολλαπλών ταυτοτήτων του τύπου Ταχτσή. 

 





https://nwpl.files.wordpress.com/2014/07/orlando.jpg?w=300&h=168 

http://tgeu.org/greece-hate-speech-law-recognizes-gender-identity/

Heuzutage ist "Geschlechtsidentität" (gender identity) teilweise sogar in Griechenland ein erkennbarer Begriff; dieses Sujet war / ist Gegenstand der Feminismus-Forschung weltweit (Gender Studies, Kulturwissenschaften usw.) und in der Gesetzgebung verankert (Gesetz 4285/2014). Damals, 1989, trübe Sicht und Ignoranz. Als sich Kostas Tachtsis (1927-1988) dagegen wehrte, mit der neu zu gründenden Freiheitsbewegung für die Homosexuellen Griechenlands (1976) zu solidarisieren, erntete er vielleicht Feindschaft und Ärger, war aber in seiner -so unbeabsichtigten vielleicht- Selbstbestimmung klar und deutlich: vierzig Jahre später kamen die Transgender unter den Schutz des Gesetzes, das außerdem zwischen sexueller Orientierung und Geschlechtsidentität unterscheidet (zu "sex und gender", ausführlicher im nächsten Post). Bizarr, diese griechische Landschaft: die allererste Autobiographie stammt von der Feder einer Frau und irgendwann Ende der 80er Jahre letzten Jahrhunderts die Autobiographie eines Transgenders, eine wahre Rarität. Denn es gibt Autobiographien von Transgender im Stadium der Transition oder nachdem sie sich vollgezogen hat (Geschlechtsangleichende Operation), aber keine Autobiographien, präziser formuliert autobiographische Texte (die Autobiographie endet 1943), von Transgender multipler Identitäten à la Tachtsis.

Robert Schumann, Thomas Bernhard, Marcel Reich-Ranicki

Ich lese derzeit die Autobiographie(n) von Thomas Bernhard. "Des Kreises Wendungen": all die vielen Jahre, als ich in Wien lebte, weigerte ich mich, Bernhard zu lesen (begeistert war ich trotzdem vom Heldenplatz, Regie C. Peymann, im Burgtheater). Nun habe ich seine Qualitäten entdeckt. Abgesehen davon, ich erinnere mich an ein Gespräch mit Marcel Reich-Ranicki, der behauptete, während eines Besuchs bei Bernhard, habe er feststellen müssen, daß sich der Autor nur für sein Schreiben interessierte, ansonsten sei er ziemlich einfältig und nicht besonders gebildet gewesen, in Sachen Musik z.B., er würde nicht einmal Robert Schumann kennen. Als sein Gesprächspartner (beim Interview) ihn darauf hinwies, daß meistens jedes Gespräch mit Bernhard aussichtslos war (wörtlich übersetzt, Bernhard hatte je nach eigener Einschätzung des Gesprächsparners ihn auf den Arm genommen), Reich-Ranicki beteuerte ihm die Wahrheit der Aussage. Ich muß sagen, es war schockierend für mich, als ich las, daß Bernhard schon im Salzburger Internat Violine-Unterricht und als junger Mann jahrelang Gesangunterricht bei der Sopranistin Maria Keldorfer und Musiktheorie-Unterricht bei ihrem Mann, dem Komponisten Theodor W. Werner, hatte. Schockierend einerseits wegen der totalen Unkenntnis von Reich-Ranicki über sein Gegenüber, einen bedeutenden österreichischen Autor, andererseits wegen dieser Mischung (seitens Ranicki) von Selbstbewußtsein, Naivität, Phantasielosigkeit, Gutgläubigkeit, die-Welt-in-Ernst-Nehmen (?) etc.

https://www.youtube.com/watch?v=Y_cDSLjzOvg

Αυτόν τον καιρό διαβάζω την αυτοβιογραφία του Thomas Bernhard. "Του κύκλου τα γυρίσματα": επί πολλά χρόνια που ζούσα στη Βιέννη, αρνιόμουν να διαβάσω Bernhard (παρόλα αυτά ήμουν ενθουσιασμένη με το θεατρικό Der Heldenplatz, σκηνοθεσία C. Peymann, στο Burgtheater).

Γυναικεία ετεροβιογράφηση/ Frauenheterobiographien

Μετά από τα μικρόβια και τη δύσκολη κάμψη (αν και συνέχισα την επεξεργασία των τωρινών κειμένων και με 39,5 ° C πυρετό, μου θύμισα τη γιαγιά μου σε προχωρημένη ηλικία που βυθιζόταν αιφνίδια σε μακάριο ύπνο εκεί που καθόταν) γράφω ξανά. Από τις εισαγωγές στη μεταπολεμική αυτοβιογραφία ξανά στα κείμενα, γιατί πρέπει να επιστραφούν τα βιβλία και τα ελλείποντα έως το 1989 να συμπληρωθούν. Επτά δεκαετίες θα περάσουν από τη συγγραφή της τελευταίας χρονικά γυναικείας αυτοβιογραφίας του μεσοπολέμου έως την έκδοση του επόμενου κειμένου. Και ανάμεσά τους αυτές οι ετερολογικές αυτοβιογραφίες, τις οποίες αποφάσισα να εντάξω στο κυρίως σώμα της μονογραφίας και όχι στο παράρτημα. Με την ελπίδα ότι θα ανανήψω.

Nach den Keimen und dem schwierigen Zusammenbruch (obwohl ich auch mit 39,5 ° C Fieber die aktuellen Texte weiterverarbeitete, kam ich mir wie meine Oma vor, die im forgeschrittenem Alter plötzlich da wo sie saß, in einen tiefen seligen Schlaf versank), ich schreibe wieder. Von den Einführungen in die Autobiographie der Nachkriegszeit zurück zu den Texten, weil die Bücher zurückgegeben und alle Lücken bis 1989 geschlossen werden müssen. Sieben Jahrzehnte sind von der letzten Frauenautobiographie der Zwischenkriegszeit bis zur Veröffentlichung des nächsten Textes verlaufen. Und dazwischen diese heterologischen Frauenautobiographien, die ich beschloß, ins Hauptkorpus der Monographie und nicht in den Anhang einzufügen. In der Hoffnung, daß ich genesen werde.

Fakten und Fiktion / Πραγματικότητα και μυθοπλασία

Die Abkehr vom Konzept der Mittelbarkeit der Wahrheit in der Postmoderne führte unter anderem dazu, das autobiographische Unterfangen unter Frage zu stellen bzw. die Autobiographie als Genre "abzuschaffen". Halb so schlimm, wenn man sich überlegt, daß innerhalb dieser Demontage alles, von der Aufklärung bis zur Wissenschaft, als metasprachliche Konstrukte betrachtet wurden, die man vielleicht beschreiben, mit denen man aber sonst nichts anderes anfangen könne, als "spielen" (Theorie der Spiele). Ethik sei ein unabgeschlossenes Projekt, darüber könne man nur reflektieren, und die individuelle Moral ambivalent.  Gerade diese "Ambivalenz" stellte den grundlegenden Topos der postmodernen Autobiographik dar: Imagination ist bzw. war (meiner Ansicht nach, diese Ära nähert sich langsam ihrem Ende) gefragt, Authentizität ist irrelevant, weil unmöglich. Auf diese Art und Weise und mit Hilfe der Vervielfältigung der medialen Vermittlung unserer Zeit, die Schnittmenge der geteilten Information bzw. Erinnerung schrumpft ständig, ein Sprachtotalitarismus (Sprache als Selbstzweck, s. Popper hier unter "pages") hat die Protokollierung der Fakten und den Überblick über die Abläufe zu Marginalien erklärt. Das Oxymoron liegt darin, daß solche narrative Vorgangsweisen in der postmodernen Autobiographie als befreiende Akte (Freiheit des Subjekts VS Erkenntnis?) gefeiert wurden; mittlerweile haben sich diese Erzählungen von der Autobiographie losgelöst, um sich wieder der Fiktion zuzuschreiben. Immer sollte man außerdem zur Kenntnis nehmen, daß auch die Postmoderne einen Monopolstatus beansprucht, der ihr nicht zusteht: "konventionelle" Autobiographien haben nie aufgehört, zu erscheinen. 

http://www.nzz.ch/feuilleton/buecher/das-spiel-ist-aus-1.18645463 

Στα πλαίσια του μεταμοντερνισμού η άρση της θέσης ότι η πραγματικότητα είναι κοινοποιήσιμη, είχε ως αποτέλεσμα την αμφισβήτηση του αυτοβιογραφικού εγχειρήματος και γενικά της αυτοβιογραφίας ως είδους. Μικρό το κακό, αν σκεφτεί κανείς ότι μέσα σε αυτήν την αποσυναρμολόγηση όλα, από τον Διαφωτισμό έως την επιστήμη, θεωρούνται μεταγλωσσικές κατασκευές που μπορεί κανείς ίσως να περιγράψει, αλλά δεν μπορεί τίποτε άλλο να κάνει μαζί τους από το να "παίξει" (θεωρία παιγνίων). Η Ηθική είναι υπό αυτούς τους όρους ένα ανολοκλήρωτο έργο, περί αυτής μπορεί κανείς μόνο να στοχασθεί, και η ατομική ηθική αμφίσημη. Ακριβώς αυτή η "αμφισημία" αποτελούσε έναν βασικό τόπο της μεταμοντέρνας αυτοβιογραφίας: το ζητούμενο είναι / ήταν (κατά τη γνώμη μου η εποχή αυτή πλησιάζει προς το τέλος της) η φαντασία, η πιστότητα δεν ήταν σημαντική καθότι ανέφικτη. Κατ' αυτόν τον τρόπο και με τη βοήθεια του πολλαπλασιασμού της διαμεσολαβημένης πληροφορίας μέσω των νέων μέσων επικοινωνίας, η κοινή τομή ανάμεσα στις (αναμνηστικές) πληροφορίες που εκπέμπονται και σε αυτές που λαμβάνονται, συρρικνώνεται ολοένα και περισσότερο, ένας γλωσσικός ολοκληρωτισμός (γλώσσα ως αυτοσκοπός, βλ. Popper εδώ στις "pages") κήρυξε έκπτωτες την καταγραφή των γεγονότων καθώς και την εποπτεία των τεκταινομένων. Το οξύμωρο είναι ότι τέτοιες αφηγηματικές στρατηγικές εορτάσθηκαν ως απελευθερωτικές πράξεις (ατομική ελευθερία VS γνώση;), στο μεταξύ όμως αποσχίσθηκαν τέτοιες αφηγήσεις από την αυτοβιογραφία και εγγράφηκαν ξανά στη μυθοπλασία. Εξάλλου δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι ο μεταμοντερνισμός διεκδίκησε κι αυτός μονοπωλιακό καθεστώς που δεν του αναλογεί: ποτέ δεν έπαψαν να εκδίδονται "συμβατικές" αυτοβιογραφίες.   

Kulturen der Lüge? / Κουλτούρες του ψεύδους;

Die ursprüngliche Ambivalenz wich schließlich der "Neugier", als nun in dieser letzten Phase unvermeidlicherweise die Fragenkomplexe Postmoderne und natürlich Autofiktion auftauchten. Nicht, daß sie für die griechische Autobiographie wirklich gravierend sein müssen, trotzdem betreffen sie den Okzident (!) und vor allem hat sich teilweise -und regionalbedingt- eine solche hypertrophe Metasprache seitens der Autoren und der Literaturwissenschaft entwickelt, daß  man den Überblick verlieren kann. Mittlerweile lese ich mit Vergnügen die unterschiedlichen Konzepte über l'autofiction, mich wundert aber dabei immer wieder die Benutzung des Begriffes "mensonge" (=Lüge): wenn diese Texte keine

https://diginarrate.files.wordpress.com

Autobiographien darstellen, dann geht es um Fiktion, und Fiktion ist keine Lüge; wenn Fiktion auch nicht erwünscht ist, dann sind sie Autobiographien, die lügen, etwas, das auch abgelehnt wird. Wir befinden uns auf der metanarrativen Ebene des Textes, wo das autobiographische Unterfangen explizit oder implizit thematisiert wird. Dazu kommt der Epitext, die außertextuellen Elemente, welche die Rezeption steuern (hauptsächlich Aussagen der Autoren selbst zu ihren Texten). Auf jeden Fall der Begriff "Lüge" hat sich im Diskurs dieser literarischen Postmoderne eingebürgert und wird bisweilen als methodologisches Prinzip benutzt.

 Την αρχική αμφιθυμία διαδέχθηκε η "περιέργεια" όταν σε αυτήν την τελική φάση τέθηκαν αναπόφευκτα τα ζητήματα του μεταμοντέρνου και της autofiction.  Όχι ότι είναι οπωσδήποτε ιδιαίτερης βαρύτητας για την ελληνική αυτοβιογραφία, όμως αφορούν την Εσπερία (!) και κυρίως έχει αναπτυχθεί εν μέρει και σε τοπικό επίπεδο μία τόσο υπερτροφική μεταγλώσσα από την πλευρά συγγραφέων και θεωρίας της λογοτεχνίας που μπορεί να χάσει κανείς την εποπτεία. Στο μεταξύ διαβάζω χωρίς απαρέσκεια τα διάφορα θεωρητικά μοντέλα περί autofiction, αλλά με εκπλήσσει ξανά και ξανά η χρήση του όρου "ψεύδος": αν αυτά τα κείμενα δεν συνιστούν αυτοβιογραφίες, τότε είναι μυθοπλασία, και η μυθοπλασία δεν είναι ψεύδος· αν η μυθοπλασία διακηρύσσεται ως το μη επιθυμητό, τότε είναι αυτοβιογραφίες που ψεύδονται, κάτι που επίσης απορρίπτεται. Βρισκόμαστε στο μετααφηγηματικο επίπεδο του κειμένου όπου θεματοποιείται ρητά ή συμβολικά το αυτοβιογραφικό εγχείρημα. Επιπροσθέτως και το επικείμενο, τα εξωκειμενικά στοιχεία  που κατευθύνουν την πρόσληψη (κυρίως δηλώσεις των ίδιων των συγγραφέων για τα έργα τους). Πάντως ο όρος "ψεύδος" έχει πολιτογραφηθεί στη μεταμοντέρνα λογοτεχνία και ενίοτε χρησιμοποιείται και ως μεθοδολογικό κριτήριο.

ετητύμως

https://www.youtube.com/watch?v=P6w6x0ws11Y

Das saubere Regenwasser / Το καθαρό νερό της βροχής

Ich bin vorgestern, bei meiner Ankunft aus Kreta, einer wunderbaren Erzählerin begegnet. Die Taxifahrerin, die mich vom Hafen nach Hause brachte, stammte aus einem armen kleinen Dorf auf dem arkadischen Gebirge und wanderte 1970 samt Familie nach Athen aus. Ich habe sie nach ihrer Herkunft gefragt und initiierte so ein "biographisches Interview", das hoch interessant, aber auch unerwarteterweise reizend war: die Sprecherin war ein gutes Beispiel, wie Realität, Wahrheit und Rationalität in der Beschreibung nicht nur zur Verständlichkeit, sondern auch zur Poetisierung der Sprache beitragen können. Kleine Viehzüchter, mehr als Weizen, Mais und Kartoffeln konnten sie nicht anbauen, neun Kinder in der Familie, der erste Ball, an den sie sich erinnerte, war ein Schweinemagen (dabei dachte ich an die italienische trippa). Zwei Sätze möchte ich zitieren: "Die Mutter brachte uns bei, mit einem Tuch Wasser aus den Wassergrübchen zu sammeln, die die Pferdehufe beim Regen hinterließen. Das Tuch wirkte wie ein Sieb, kleine Dreckstücke wurden so im Tuch zurückgehalten und wir tranken das saubere Regenwasser".

Προχθές, με την άφιξή μου από την Κρήτη, γνώρισα μια θαυμάσια αφηγήτρια. Η οδηγός ταξί που με έφερε από το λιμάνι, καταγόταν από ένα μικρό φτωχό χωριό της αρκαδικής οροσειράς και μετανάστευσαν οικογενειακώς στην Αθήνα το 1970. Τη ρώτησα για την καταγωγή της και έτσι δρομολογήθηκε μία "βιογραφική συνέντευξη" εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και απρόσμενα γοητευτική: η ομιλήτρια ήταν ένα καλό παράδειγμα για το πώς μπορούν πραγματικότητα, αλήθεια και ορθολογισμός να συμβάλουν όχι μόνο στην κατανοησιμότητα, αλλά και στην ποιητική μεταμόρφωση της γλώσσας. Μικροκτηνοτρόφοι, περισσότερα από σιτάρι, καλαμπόκι και πατάτες δεν μπορούσαν να καλλιεργήσουν, εννιά παιδιά, η πρώτη μπάλα που θυμόταν ήταν μία φούσκα από χοιρινό στομάχι (σκεφτόμουν την ώρα εκείνη την ιταλική trippa). Δύο προτάσεις της θα παραθέσω εδώ: "Η μητέρα μάς έμαθε πώς να μαζεύουμε νερό με ένα μαντήλι από τις λακουβίτσες που σχημάτιζαν οι οπλές των αλόγων στη βροχή. Μικρά σκουπιδάκια έμεναν στο μαντήλι και εμείς πίναμε το καθαρό νερό της βροχής".  


Diesmal keine Kunstwerke, sondern dringend notwendige Handwerksarbeit in Vamos. 
Αυτή τη φορά καμία καλλιτεχνία, όμως επειγόντως απαραίτητη χειρωνακτική εργασία στον Βάμο.

Bilanz I / Απολογισμός I

Es war mir nicht bewußt, daß rund vierzig Autobiographien schon hinter mir liegen. Behandelt, analysiert, fertig. Fast. Ergänzen und ändern, das tut man bis zum Schluß. Ich kann nicht sagen, ob der größte Teil dieser Arbeit vollbracht ist, ist auch nicht relevant. Vielleicht geht es um weniger Texte, aber die theoretischen und literaturhistorischen Kapiteln sind eine Welt für sich. 

Δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι έχω αφήσει πίσω μου περίπου σαράντα αυτοβιογραφίες. Επεξεργασία, ανάλυση, έτοιμες. Σχεδόν. Συμπληρώσεις και αλλαγές, αυτά γίνονται μέχρι το τέλος. Δεν μπορώ να πω αν έχει ολοκληρωθεί το μεγαλύτερο μέρος της εργασίας και ούτε είναι σημαντικό αυτό. Ίσως πρόκειται για λιγότερα κείμενα από εδώ και μπρος, όμως τα θεωρητικά και ιστορικά κομμάτια είναι άλλο κεφάλαιο.

  https://www.youtube.com/watch?v=eCfAd-tpop8

Bis Ende der 80er Jahre / Έως τα τέλη της δεκαετίας του '80

Die wenigen griechischen Autobiographien der ersten vier Jahrzehnte der Nachkriegszeit, die aus der Feder von Literaten stammen, könnten nicht unterschiedlicher sein. Als ob sie in verschiedenen geographischen Gebieten entstanden wären. In biographischer Hinsicht: Nobilitá, Kleinbürgertum, aufgeklärte Bourgeoisie, sozial engagiertes mittlerweile insolventes Landbesitzertum. Textintern betrachtet: von der konventionellen memoirenartigen Autobiographie bis zum bruchstückhaften Erinnerungsdiskurs. Zu wenige Texte für so große Kontraste. Abgesehen davon, daß die Hälfte dieser Autobiographien erst ab Mitte der 90er Jahre das griechische Lesepublikum erreichten.

Οι λίγες ελληνικές αυτοβιογραφίες λογοτεχνών που εκδόθηκαν τις πρώτες τέσσερεις δεκαετίες μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν θα μπορούσαν να είναι πιο διαφορετικές μεταξύ τους. Από βιογραφική άποψη: συγγραφείς με καταγωγή από την αριστοκρατία, τη μικροαστική τάξη, τη διαφωτισμένη μπουρζουαζία ή από (κοινωνικά στρατευμένα) δίκτυα χρεωκοπημένης τοπικής γαιοκτησίας. Ενδοκειμενική θεώρηση: από συμβατική απομνημονευματική αυτοβιογραφία έως αποσπασματικός αναμνηστικός λόγος. Πολύ λίγα κείμενα για τόσο μεγάλες αντιθέσεις. Πέρα από το γεγονός ότι τα μισά από αυτά συναντούν το ελληνικό αναγνωστικό κοινό μόλις μετά τα μέσα της δεκαετίας του '90. 

Mimicry / Μίμηση

Wir haben gesehen, daß die Autobiographie ein automimetisches Genre ist: Äußerung und Sprecher sind gleichgestellt, sie fallen zusammen. Es kann so weit kommen, daß der reale Autor seine Tarnungstaktiken nicht im Geringsten wahrnimmt und die Selbstdarstellung als äußerst gelungene Camouflage einer "anderen" Identität oder Intentionalität (als der auf den ersten Blick registrierten) auf der Kommunikationsebene fungiert. Das ist irrelevant, was er erkennt oder nicht ("as you like it"), wichtig ist zu analysieren, wie der Wahrheitsanspruch aufgebaut wird. Diese Frage stellte sich in einer "konventionellen" Autobiographie der 70er Jahre.

http://ngm.nationalgeographic.com/2009/08/mimicry/angier-text
http://ngm.nationalgeographic.com/2009/08/mimicry/mimicry-interactive 
(Photograph by Christian Ziegler)
Blätter? Nicht ganz...                         Φύλλα; Και όχι μόνο...


Είδαμε ότι η αυτοβιογραφία είναι αυτομιμητικό είδος: εκφώνημα και  εκφωνητής-υποκείμενο έχουν εξισωθεί, συμπίπτουν. Μπορεί μάλιστα αυτό να συμβεί σε τέτοιο σημείο που ο πραγματικός συγγραφέας να μην αντιλαμβάνεται στο ελάχιστο τις ίδιες του τις τακτικές μεταμφίεσης και η αυτοαναπαράσταση να λειτουργεί ως άκρως επιτυχημένο καμουφλάζ μιας "άλλης" ταυτότητας ή προθετικότητας στο λανθάνον επικοινωνιακό επίπεδο από αυτή που διακρίνεται σε πρώτη ματιά. Σημαντικό δεν είναι τι αναγνωρίζει και τι όχι ("έτσι είναι αν έτσι νομίζετε"), αλλά η διερεύνηση του πώς οικοδομείται εδώ η αληθολογία. Το ζήτημα αυτό προέκυψε σε μία "συμβατική" αυτοβιογραφία της δεκαετίας του 1970. 

Το απαρέμφατο

"Τι είναι το απαρέμφατο; Είναι το κρεβατάκι του ρήματος. Εκεί όπου το ρήμα αναπαύεται παίρνοντας δυνάμεις, ενώ απολαμβάνει τη διάρκεια. Το απαρέμφατο χάθηκε από τα Νέα Ελληνικά, γι' αυτό πιστεύω, ένας εκνευρισμός μπάζει από παντού. Πιστεύω πως αυτή η απώλεια μας έχει κάνει ανυπόμονους και πρόχειρους".

(Μήτσορα: Μαρία: Με λένε Λέξη. Αθήνα: Πατάκης, 2008, σ. 75)

Stille / Σιωπή

Schweigsame Autobiographien von einem "normalen" Seitenumfang und die aber nichts von sich preisgeben, weil "der Sinn des Lebens das Leben ist" (zitiert aus dem ersten Text der Nachkriegszeit). Die Sprache versagt, auch wenn scheinbare Erzählung, Erlebtes ist nicht mitteilbar, das würde alle denkbaren Grenzen (der Sprache) überspringen. Auf der abstrakten Kommunikationsebene, dieser Umschlagstelle zwischen Realität und Text, werden vermutlich Parallelwelten angedeutet. 

Σιωπηλές αυτοβιογραφίες "κανονικού" μεγέθους (σελίδες) που δεν εξωτερικεύονται, γιατί "το νόημα της ζωής είναι η ζωή" (έτσι στο πρώτο μεταπολεμικό κείμενο). Η γλώσσα έχει αποτύχει, ακόμη κι αν υπάρχει φαινομενικά αφήγηση, τα βιώματα δεν μπορούν να κοινοποιηθούν λεκτικά, κάτι τέτοιο θα ξεπερνούσε κάθε νοητό όριο (της γλώσσας). Στο λανθάνον επικοινωνιακό επίπεδο, αυτό το σημείο (μετα)τροπής από την πραγματικότητα στο κείμενο, σαν να υπονοούνται παράλληλοι κόσμοι.

Mit Hilfe eines Polygonzuges / Δια της τεθλασμένης

Vermutlich Komplikationen mit der Wahrnehmung der Zeit, der noch nicht für "historisch" erklärten Zeit. Vergangenes und nie Erlebtes ist attraktiver? Zeitgenössische Autobiographien als Geschichte betrachten, sie von sich fernhalten und von der Distanz analysieren. Der umgekehrte Prozeß als bisher. Der Realismus, ein großer Fragenkomplex der modernen griechischen Literatur.

Μάλλον κάποιο πρόβλημα με την αίσθηση του χρόνου, του όχι ήδη ως "ιστορικού" δηλωμένου χρόνου. Παρελθόν και ό,τι μη βιωμένο είναι περισσότερο ελκυστικό; Τις σύγχρονες αυτοβιογραφίες να τις δει κανείς ως ιστορία, να τις κρατήσει μακριά του και να τις αναλύσει από απόσταση. Η αντίστροφη διαδικασία από ό,τι έως τώρα. Ο ρεαλισμός, αυτό το μεγάλο ζήτημα της μοντέρνας ελληνικής λογοτεχνίας.  

Αυτοβιο(κοινωνιο)γραφία / Autobio(sozio)graphie

Δεν ήταν εύκολη η μετάβαση στις πρώτες αυτοβιογραφίες της μεταπολεμικής εποχής. Και ένας από τους λόγους είναι η έλλειψη συμπάθειας απέναντι σε κάποια κείμενα, τολμώ να πω, απέναντι σε μία κατά τα φαινόμενα υφέρπουσα μιζέρια του αυτοπροσδιορισμού...* Και πριν αφήσω να κυριαρχήσει αυτή η αίσθηση, αντέστρεψα την οπτική και επέστρεψα στις αφετηρίες της έρευνας αυτής: η αυτοβιογραφία είναι πολιτισμικά και μεταξύ των άλλων ταξικά προσδιορισμένη, αυτό είναι ένα από τα ζητούμενα, ας αφήσουμε, λοιπόν, τα κείμενα να υπαινιχθούν τις όποιες αλλαγές αποτυπώνει πάνω τους η νέα κοινωνική τοπογραφία.
*Καλλιτεχνικές και γυναικών αυτοβιογραφίες αποκλίνουν συχνά ευχάριστα.

https://www.youtube.com/watch?v=I2wtmQkvX7A 

Der Übergang zu den ersten Autobiographien der Nachkriegszeit war kein einfaches Unternehmen. Einer der Gründe: die fehlende Sympathie gegenüber gewissen Texten, wage ich es zu sagen, gegenüber einer schleichenden Kleinkariertheit...*  Um diesem Gefühl entgegenzutreten, kehrte ich die Perspektive um und ging zu den Anfängen dieses Projekts zurück: die Autobiographie als Ort der Selbstbestimmung ist kultur- und unter anderem klassenbedingt, das ist auch eine der Fragestellungen. Mögen also die Texte jegliche Veränderungen andeuten, welche ihnen die neue gesellschaftliche Topographie aufstempelt!
*Künstler- und Frauenautobiographien weichen oft diesbezüglich auf angenehme Art und Weise ab.

Ο τελευταίος αυτοβιογράφος του μεσοπολέμου και ο πρώτος της μεταπολεμικής εποχής φοίτησαν στο Εθνικόν Λύκειον (ιδρ. 1895), αργότερα Σχολή Γ. Μεταξά (από 1905, κόρη του ιδρυτή η Αντιγόνη Μεταξά), Βασ. Σοφίας 11, ανάμεσα Μέρλιν και Σέκερη (Μέγαρο Ειρήνης Στουρνάρη-Μέρλιν, αρχιτέκτονας Λύσσανδρος Καυταντζόγλου, οικοδομ. 1861, κατεδαφίσθ. 1962). 
https://el-gr.facebook.com/149801415032228/photos/a.368914743120893.93243.149801415032228/359873927358308/

Auf Bestellung II / Κατά παραγγελία ΙΙ

Zurück zu den Leserattitüden: bekannte Autoren oder Künstler üben eine gewisse Anziehungskraft aus, auch wenn sie sich außerhalb ihres Genres bewegen. Das ist ein Schlüsselpunkt... Die Ergebnisse sind eindeutig, ich werde sie aber hier nicht vorwegnehmen. 

Επιστρέφοντας στις τάσεις και προτιμήσεις του αναγνωστικού κοινού: επώνυμοι συγγραφείς ή καλλιτέχνες ασκούν μια κάποια έλξη, έστω και αν κινούνται εκτός του γνωστού γραμματειακού είδους τους. Αυτό είναι το κλειδί... Τα συμπεράσματα είναι σαφή, αλλά δεν θα προτρέξω εδώ.

Auf Bestellung / Κατά παραγγελία

Nun taucht endgültig die Frage auf: inwiefern hat sich der Status der Autobiographie in der Nachkriegszeit durch die Verlagspolitik geändert? Eine große Zahl der veröffentlichten Autobiographien wurden durch den jeweiligen Verlag angefordert und in eine bestimmte Reihe integriert. Sind andererseits derartige "Bestellungen" nicht durch einen zu erwartenden Verkaufserfolg motiviert, der wieder auf der Kenntnis der Leserattitüden beruht?

Και τώρα τίθεται οριστικά το ερώτημα: κατά πόσο επηρεάσθηκε το καθεστώς της αυτοβιογραφίας στη μεταπολεμική εποχή από την εκδοτική πολιτική; Μεγάλος αριθμός των δημοσιευμένων αυτοβιογραφιών γράφτηκαν κατόπιν αιτήματος  του εκδοτικού οίκου προς τον συγγραφέα και ενσωματώθηκαν σε συγκεκριμένη σειρά. Από την άλλη πλευρά, το κίνητρο τέτοιου είδους "παραγγελιών" δεν είναι η αγοραστική επιτυχία που με τη σειρά της βασίζεται στη γνώση της στάσης και των προτιμήσεων του αναγνωστικού κοινού; 

Anecdotes

"Dowson was now at Dieppe, now at a Normandy village. Wilde, too, was at Dieppe; and Symons, Beardsley, and others would cross and recross, returning with many tales, and there were letters and telegrams. Dowson wrote a protest against some friend’s too vivid essay upon the disorder of his life, and explained that in reality he was living a life of industry in a little country village; but before the letter arrived that friend received a wire, “arrested, sell watch and send proceeds.” Dowson’s watch had been left in London—and then another wire, “Am free.” Dowson, ran the tale as I heard it ten years after, had got drunk and fought the baker, and a deputation of villagers had gone to the magistrate and pointed out that Monsieur Dowson was one of the most illustrious of English poets. “Quite right to remind me,” said the magistrate, “I will imprison the baker.”
A Rhymer had seen Dowson at some cafe in Dieppe with a particularly common harlot, and as he passed, Dowson, who was half drunk, caught him by the sleeve and whispered, “She writes poetry—it is like Browning and Mrs Browning.” Then there came a wonderful tale, repeated by Dowson himself, whether by word of mouth or by letter I do not remember. Wilde has arrived in Dieppe,

Memoiren und Autobiographie / Απομνημονεύματα και αυτοβιογραφία

Die ersten griechischen Künstler-Memoiren leiteten mich teilweise in die Irre, daher löschte ich den vorangegangenen Post (Premiere einer Opernaufführung durch das "Griechische Melodram" von Lavragas im Jahre 1900). Eine gute Lektion eigentlich für den weiteren Verlauf der Arbeit und eine Bestätigung, daß man die Genres nicht vermischen darf: in den traditionellen Memoiren liegt der Schwerpunkt in der Demonstration der sozialen Rolle, jede -wenn vorhandene- Selbstreflektion dient dem "Erreichten" bzw. "Unerreichten" innerhalb der sozialen Realität und nicht dem Prozeß der Aneignung oder Nicht-Aneignung einer Identität. Erst nach Malraux (Antimémoires) oder Yourcenar, besser gesagt schon bei Gide, tritt das Nachdenken über die Wechselwirkung von Geschichte und Identität in den Memoiren oder "memorialisierten Autobiographien" (der Neologismus von mir) ein.

Τα πρώτα ελληνικά απομνημονεύματα καλλιτεχνών προκάλεσαν κάποια σύγχυση, γι' αυτό έσβησα την προηγούμενη εγγραφή (πρεμιέρα όπερας του "Ελληνικού Μελοδράματος" Λαυράγκα εν έτει 1900). Ένα καλό μάθημα για τη συνέχεια και μία επιβεβαίωση ότι δεν πρέπει να μπερδεύει κανείς τα είδη: στα παραδοσιακά απομνημονεύματα το κέντρο βάρους βρίσκεται στην κατάδειξη του κοινωνικού ρόλου, ο στοχασμός περί Εαυτού -αν υπάρχει- εξυπηρετεί την εξιστόρηση του τι επιτεύχθηκε ή δεν επιτεύχθηκε μέσα στην ιστορική πραγματικότητα, και όχι τη διαδικασία ιδιοποίησης ή μη ιδιοποίησης της προσωπικής ταυτότητας. Μόνο μετά τον Malraux (Antimémoires) ή τη Yourcenar, και μάλλον ήδη στον Gide, εμφανίζεται ο στοχασμός περί αλληλεπίδρασης ιστορίας και προσωπικής ταυτότητας στα απομνημονεύματα ή στην απομνημονευματική αυτοβιογραφία.

Bibliographie / Βιβλιογραφία

Jedem kann passieren, Stellen aus der Sekundärliteratur ungeprüft zu übernehmen, die über Quellen oder weitere Sekundärliteratur berichten oder auch Stellen gesehen zu haben, die nur Ausschnitte des gesamten Beitrags, Kapitels oder Werkes darstellen. Nun, während dieser kurzen Pause der Suche in Athener Bibliotheken fand ich einige der benötigten Bücher (leider nicht alle, vielleicht das nächste Mal, die Bücher waren da, aber noch nicht inventarisiert) und ich erlebte auch solche "Überraschungen". Ich war darauf vorbereitet und hatte schon meine Zweifel, außerdem ziehe ich es in solchen Fällen vor, eine bibliographische Information gar nicht zu übernehmen. Es handelte sich unter anderem um meinen letzten Autobiographen der Zwischenkriegszeit und den Herausgeber seines Werkes. Aus der Einführung dieser Ausgabe wurde ein kurzer Teil in einer bekannten Athener Literaturzeitschrift im selben Jahr der Edition des Gesamtwerkes veröffentlicht. Ich kannte nur diesen Teil aus der digitalisierten Zeitschrift. Als ich nun die gesamte Einführung in der Bibliothek las, stellte ich fest, daß der kurze Ausschnitt den Gedankengang des -schließlich überhaupt nicht einfältigen- Verfassers völlig entstellte. 
Ich bin gespannt auf den nächsten Teil der Arbeit. Dreißig Jahre trennen die letzte Autobiographie der Zwischenkriegszeit von der ersten "unserer" Zeit.

Στον καθένα μπορεί να συμβεί να ενσωματώσει ανεξέλεγκτα στην ανάλυση χωρία της βιβλιογραφίας που ενημερώνουν σχετικά με τις πηγές ή σχετικά με άλλες μελέτες ή ακόμη να έχει δει χωρία που είναι μόνο αποσπάσματα ενός άρθρου, ενός κεφαλαίου ή μονογραφίας. Τώρα, στη διάρκεια ενός σύντομου διαλείμματος αναζήτησης βιβλιογραφίας σε αθηναϊκές βιβλιοθήκες, βρήκα αρκετό υλικό (δυστυχώς όχι όλα τα χρειαζούμενα βιβλία, γιατί κάποια δεν είχαν ακόμη ταξινομηθεί, ελπίζω την επόμενη φορά) και έζησα τέτοιες "εκπλήξεις". Ήμουν προετοιμασμένη και είχα ήδη τις αμφιβολίες μου, και σε τέτοιες περιπτώσεις κρατάω αποστάσεις. Πρόκειται μεταξύ άλλων για τον τελευταίο αυτοβιογράφο του μεσοπολέμου και για τον επιμελητή του έργου του. Γνώριζα μόνο ένα απόσπασμα από την εισαγωγή του επιμελητή στα Άπαντα του συγγραφέα, το οποίο είχε δημοσιευθεί σε γνωστό (ψηφιοποιημένο) αθηναϊκό λογοτεχνικό περιοδικό την ίδια χρονιά της έκδοσης των Απάντων. Όταν διάβασα ολόκληρη την εισαγωγή στη Βιβλιοθήκη, είδα ότι το απόσπασμα παραμόρφωνε τελείως την οπτική του -τελικά πολύ περισσότερου ευαίσθητου και ευφυούς από ό,τι κατά τα φαινόμενα- επιμελητή.
Είμαι περίεργη για το δεύτερο μέρος της εργασίας. Τριάντα χρόνια χωρίζουν την τελευταία αυτοβιογραφία του μεσοπολέμου από την πρώτη της εποχής "μας".

Grenzen der Lektüre / Τα όρια της ανάγνωσης

Die Autobiographie ist ein automimetisches Genre: der Autor eignet sich die Identität und die Sprache des Erzählers an. Nun weiß ich (von seiner Biographie her), daß dieser Autobiograph einen Erzähler erfindet, der nur ein Bruchteil von dem ist, was er sein könnte. Oder ich irre mich und überinterpretiere, d.h. das Selbst-Abbild fällt mit dem Urbild zusammen. Jedenfalls habe ich dies als textinterne Wahrheit zu respektieren. Vielleicht stellt er nicht mich als Leser vor ein Rätsel, sondern sich selbst.  Solche Fragen knüpfen an hermeneutische Andeutungsversuche an, das kann aber auch in einer textorientierten Analyse vorkommen. Es ist vorgekommen. 

Ist diese Autobiographie eine fein versteckte Selbstverteidigung?

Η αυτοβιογραφία είναι αυτομιμητικό είδος: ο συγγραφέας οικειοποιείται την ταυτότητα και τη γλώσσα του αφηγητή. Από τη βιογραφία του γνωρίζω ότι ο παρών αυτοβιογράφος επινοεί έναν αφηγητή που είναι μόνο ένα κλάσμα αυτού που θα μπορούσε να είναι. Ή, αν δεν είναι έτσι τα πράγματα, κάνω λάθος και δίνω μεγαλύτερες διαστάσεις, δηλαδή το ομοίωμα του εκφωνητή συμπίπτει με την αρχική εικόνα. Πάντως, έτσι ή αλλιώς, οφείλω να σεβασθώ την ενδοκειμενική πραγματικότητα. Ενδέχεται να μην θέτει εμένα, τον αναγνώστη, προ διλήμματος, αλλά τον ίδιο του τον εαυτό (ο συγγραφέας). Τέτοια ζητήματα σχετίζονται με ερμηνευτικές προσεγγίσεις, κι αυτό όμως μπορεί να συμβεί σε μία κειμενοκεντρική ανάλυση. Συνέβη.
Μήπως αυτή η αυτοβιογραφία είναι μία καλοϋφασμένη αυτοϋπεράσπιση;
[Και στην Πρωία δημοσίευσε (Πανεπιστημίου 39, φωτό 1906-1908)]

facebook.com/149801415032228/photos/a.149816471697389.25352.149801415032228/318078611537840/?type=3&theater

Schöne Literatur, Belletristik, Literatur

Heutzutage ist die Annäherung an Fragen wie der literarische Kanon, eine andere als, sagen wir, vor fünfzig Jahren. Durch die Erörterung und Analyse der Meta-Ebenen, d.h. des jeweiligen -zeitbedingten- Diskurses über Literatur und allgemein Kultur, rückt man bisweilen immer weiter weg von Fragen nach der Qualität und der Ästhetik. Nicht immer, aber oft. Das ist ein absolut interessanter Vorfall: hat die Massen-Medialisierung der Kultur Wissenschaft und Kultur- oder Literaturtheorie in ihren Bann gezogen? Ketten- oder Parallelphänomene? 
Textorientierte Literaturkrik aus anregenden -mittlerweile- älteren Zeiten:
https://www.youtube.com/watch?v=6JETgqh8-0k

Η προσέγγιση ζητημάτων όπως του λογοτεχνικού κανόνα είναι σήμερα διαφορετική από ό,τι πριν -για παράδειγμα- πενήντα χρόνια. Με τον εντοπισμό και την ανάλυση των μετα-επιπέδων, δηλαδή του εκάστοτε -χρονικά προσδιορισμένου- λόγου περί λογοτεχνίας και γενικά κουλτούρας, μετακινούμαστε ολοένα και μακρύτερα από ερωτήματα αναφορικά με την ποιότητα και την αισθητική. Όχι πάντα, αλλά συχνά. Πολύ ενδιαφέρουσα συγκυρία: προσείλκυσε η μιντιοποίηση / μαζικοποίηση της κουλτούρας επιστήμη και θεωρία πολιτισμού ή λογοτεχνίας στις τάξεις της; Διαδοχικά ή παράλληλα φαινόμενα;

Endlich ein Lesepublikum / Επιτέλους αναγνωστικό κοινό

Mein derzeitiger Autobiograph tritt für die Freiheit der Literatur ein, aber sie sollte nicht einfältig sein, d.h. nicht klassen- oder schichtenorientiert. Selbstverständlich, nach einer Phase der Glorifizierung des Heimatromans und der Dorfgeschichte (s. das Konzept der Herderschen "Kulturnation", das in Griechenland des 19. Jhs und weiter hinaus große Verbreitung fand) wendet sich das Blatt, man wird langsam "bourgeois" (auch aus der Perspektive der ökonomischen und demographischen Entwicklung). Alles hier grob skizziert. Jedenfalls, hier tritt die Autobiographie ein. Nicht, daß sie neu ist, aber die Kluft zwischen Sender und Empfänger war immens und schien noch immer groß zu sein. Das Feuilleton bildet also eine Brücke.

Ο τωρινός μου αυτοβιογράφος συνηγορεί υπέρ της ελευθερίας της λογοτεχνίας, αλλά δεν την θέλει μονοδιάστατη, δηλ. να μην είναι προσκολλημένη σε κοινωνικές τάξεις. Αυτονόητο, μετά τις λαογραφίζουσες αφηγήσεις (δεν χρησιμοποιώ τον όρο "ηθογραφία" που είναι διφορούμενος και κάλυπτε τα πάντα, από ρεαλισμό και νατουραλισμό έως λαογραφία) έχει από την καμπή προς τον 20ό αιώνα ξεκινήσει η μεταστροφή προς την "αστικοποίηση" της λογοτεχνίας. Επιγραμματικά λίγο, πάντως στο σημείο αυτό εμφανίζεται η αυτοβιογραφία. Δεν είναι κάτι νέο, όμως η απόσταση ανάμεσα στον πομπό και στον δέκτη ήταν τεράστια και παρέμενε μεγάλη. Η επιφυλλίδα είναι η γέφυρα.

Απόσπασμα αυτοβιογραφίας

"Ήταν 17 Νοεμβρίου 1973 όταν έχοντας πείσει προφανώς τους γονείς μου που ήταν άνθρωποι που δεν γνώριζαν τον φόβο -αν και εκ των υστέρων απορώ γι' αυτό και πώς με άφησαν, δεν είναι εδώ τώρα για να μου το πουν-, βγήκα από την πολυκατοικία όπου μέναμε, πρέπει να ήταν κοντά μεσημέρι, και ξεκίνησα να πάω στη θεία μου που έμενε 10΄ δρόμο μακρύτερα. Την ημέρα εκείνη κάποιοι ανύποπτοι σκοτώθηκαν σε δρόμους της Αθήνας από σφαίρες αγνώστου προελεύσεως, τότε δεν το ξέραμε. Ήταν η μέρα που ξημέρωσε μετά την εισβολή των τανκς στο Πολυτεχνείο. Είχαμε ζήσει τον τρόμο της προηγούμενης νύχτας -το σπίτι μας ήταν δίπλα στο Πολυτεχνείο-, ακούσαμε τα τελευταία λόγια του εκφωνητή από τον αυτοσχέδιο ραδιοφωνικό σταθμό των φοιτητών, ακούσαμε τον βόμβο να πλησιάζει (ήταν τα τανκς), ακούσαμε τη μεγάλη πύλη να πέφτει, ακούσαμε τα ποδοβολητά των έγκλειστων που έβγαιναν τρέχοντας να σωθούν, ο πατέρας μου άνοιξε τις γρίλιες (τις είχαμε κλείσει λόγω των δακρυγόνων που έμπαιναν μέσα στο σπίτι) και βγήκε στο μπαλκόνι βρίζοντας τους μπάτσους που είχαν στηθεί στη γωνία του δρόμου μας περιμένοντας με τα γκλομπς τους φοιτητές, ακριβώς τη στιγμή που ένας από αυτούς είχε αρπάξει μια κοπέλλα από τα μαλλιά και τη χτυπούσε, ο πατέρας μου έγινε έξαλλος, "φασίστα, γουρούνι" κι ο άλλος από κάτω γύρισε "να 'ξερα πού είσαι να σε γ...", η μητέρα μου να τον τραβάει μέσα επίσης έξαλλη... Για πρώτη φορά στη ζωή μου των δώδεκα χρόνων κατάλαβα τι σημαίνει φασισμός, τι σημαίνει απουσία κάθε δικαιοσύνης και τι σημαίνει φόβος. Έτσι, δεν εξηγείται λογικά, γιατί το επόμενο πρωί σηκώθηκα και βγήκα στους δρόμους. Δεν εξηγείται, γιατί δεν ανέβηκα τον δρόμο μας ευθεία επάνω, αλλά προτίμησα, όχι ακριβώς, ήταν πεποίθηση, πέρασα ακριβώς από την Μπουμπουλίνας, τον πίσω δρόμο του Πολυτεχνείου. Αστυνομία, στρατός, όλοι οι δρόμοι κλειστοί, δεν ξέρω γιατί με άφησαν να περάσω. Μία αθώα δωδεκάχρονη. Εγώ γιατί το έκανα; Γιατί ήθελα να δω το Πολυτεχνείο (και είδα φυσικά, τα απομεινάρια της καταστροφής, σπασμένα τζάμια και πεταμένα πράγματα κάθε λογής) από κοντά; Τι ήταν αυτό; Θυμάμαι ότι ένιωθα ότι έπρεπε να το κάνω. Για ποιον; Και βέβαια φοβόμουν, αλλά κάτι με μαγνήτιζε και με τραβούσε προς τα εκεί. Ένιωθα ένα είδος περηφάνειας περίεργης, κάτι ανάμεσα στο "όλα επανήλθαν στον φυσιολογικό τους ρυθμό" και "εγώ ξέρω τι κάνατε, κι εσείς που ήσασταν μέσα κι εσείς που το παίζετε τώρα ρυθμιστές της τάξης". Και θυμάμαι που δεν ήμουν και απόλυτα "ευχαριστημένη", γιατί θεώρησα ότι δεν είχα δει ό,τι έπρεπε να δω, τα ίχνη από τους ήρωές μου. Πρέπει να είχα σκεφτεί να κατεβώ τη Στουρνάρα και να περάσω μπροστά από το Πολυτεχνείο, αλλά αυτό ήταν αδύνατο, είχαν κλείσει τον δρόμο για όλους. Μήπως αισθανόμουν ότι με προστάτευε η ηλικία μου; Δεν νομίζω, γιατί ένιωθα πάντα ενήλικη. Δεν έβλεπα αυτό που οι άλλοι έβλεπαν. "Πρέπει να τη βοηθήσω", έγραφε το μπαρμπούλι στο ημερολόγιό της για συμμαθήτριές της δυο-τρία χρόνια μετά. Αυτό είναι μια λογική και πρακτική σκέψη, και πολύ ανθρωπιστική. Εγώ, τι στην ευχή, βοηθούσα τότε στις 17 Νοεμβρίου; Ποια ιδέα πανανθρώπινης ελευθερίας και δικαιοσύνης θεωρούσα ότι έπρεπε να σύρω στους άθλιους δρόμους της ισοπέδωσης και της καταστροφής, μια -ουτοπική;- δωδεκάχρονη μαθήτρια της Α΄ Γυμνασίου; Έτσι το τράβηξα σε όλη τη ζωή μου".
(Απόσπασμα από αυτοβιογραφία σύγχρονη, με την άδεια της συγγραφέως)  

Publikationsfragen II / Ζητήματα εκδοτικά ΙΙ

Man sollte sich ein Jahrhundert zurück versetzen und an den Feuilletonroman denken. Der Begriff wird bisweilen auch heute mit dem populären Roman gleichgesetzt, das ist aber falsch. Sowohl "Trivial-" als auch "Hochliteratur" sind dabei vertreten. Der Publikationsort- und modus sind relevant...

Θα έπρεπε να μετακινηθούμε έναν αιώνα πίσω, να ξαναδούμε το μυθιστόρημα-επιφυλλίδα. Ταυτίζεται κάποτε με το λαϊκό μυθιστόρημα, όμως αυτό είναι λάθος. Και λογοτεχνία και παραλογοτεχνία εκπροσωπούνται εδώ. Σημαντικό είναι το πού και πώς δημοσιεύονται...      

Publikationsfragen / Ζητήματα εκδοτικά

"Feuilletonautobiographie" also. Medialisierung eines Genres, das im literarischen Kanon praktisch noch nicht existiert. Nicht einmal Literaturzeitschriften, sondern Tageszeitungen und Familienzeitschriften übernehmen die Vermittlerfunktion. Neben der Autobiographie von Myrna Loy auch diejenige von Laskaratos. Ein Fall für die Komparatistik wieder! 

http://xantho.lis.upatras.gr/kosmopolis/index.php/hmerologio_skokou/issue/view/1026

 Αυτοβιογραφία-επιφυλλίδα, λοιπόν. Μιντιοποίηση ενός είδους που ουσιαστικά δεν υπάρχει ακόμη στον λογοτεχνικό κανόνα. Ούτε κάν λογοτεχνικά περιοδικά, αλλά ημερήσιες εφημερίδες και περιοδικά ποικίλης ύλης αναλαμβάνουν τον ρόλο του διαμεσολαβητή. Δίπλα στην αυτοβιογραφία της Μύρνα Λόυ αυτή του Λασκαράτου. Μια υπόθεση για τη συγκριτική λογοτεχνία ξανά!


http://alixofhesse.deviantart.com/art/Myrna-Loy-425605518

Exilautobiographik / Αυτοβιογραφία της εξορίας

Im Vorfeld des Wiedereinstiegs (Schreiben) habe ich mich mit Exilautobiographik befaßt. Es ist interessant wieviele Autobiographien im Exil oder aufgrund bzw. ausgehend von einer Exilerfahrung geschrieben wurden, die unter normalen Umständen nie das Licht der Öffentlichkeit erblicken würden. (Neue) Konstruktionen und Dekonstruktionen von Identität. Diejenigen, die sich in solchen Krisezeiten nicht damit befaßten, sind vielleicht noch interessanter. Robert Musil beispielsweise auch in der Schweiz (1938-1942) damit beschäftigt: Skizzen zu einer Autobiographie, Entwürfe einer Autobiographie, ein lebenslanges Projektionsfeld die Autobiographie. Nie geschrieben. Die "Eigenschaften", nie festgelegt.

Στα πρόθυρα της εισόδου ξανά (γράψιμο) ασχολήθηκα με την αυτοβιογραφία της εξορίας. Ενδιαφέρον είναι το  πόσες αυτοβιογραφίες γράφτηκαν στην εξορία ή εξαιτίας ή με αφετηρία αυτή την εμπειρία , και που υπό κανονικές συνθήκες δεν θα έβλεπαν ποτέ τα φώτα της δημοσιότητας. (Νέες) Κατασκευές και/ή αποδομήσεις ταυτότητας. Ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον δεν παρουσιάζουν οι περιπτώσεις όσων σε ανάλογες περιόδους κρίσης δεν καταπιάστηκαν με την αυτοβιογράφηση; Ο Robert Musil, για παράδειγμα, στην Ελβετία (1938-1942), αλλά και πριν: σχέδια αυτοβιογραφίας, σκέψεις περί αυτοβιογραφίας, σκίτσα αυτοβιογραφίας. Δεν την έγραψε ποτέ. Οι "ιδιότητες" διέφυγαν.

http://gutenberg.spiegel.de/buch/skizzen-zu-einer-autobiographie-6884/1

Wunschdenken / Ευσεβείς πόθοι

Lied der Welt / Song of the World

Flieg hin, Zeit, du bist meine Magd,                                   
Schmück mich, wenn es nächtet, schmück mich, wenn es tagt,                  

Flicht mir mein Haar, spiel mir um den Schuh,           

Ich bin die Frau, die Magd bist du.

[...]

Fly away, time, you're my servant, my pawn
Dress me in the evening, dress me at the dawn,
Braid my hair and put on my shoes,
I am the lady and the servant is you.
[...] 
  

(Hofmannsthal, Hugo von: Gedichte. Herausgegeben von Mathias Mayer. Stuttgart: Reclam, 2000, S. 29; engl. Übersetzung Andrew Barron http://aladinrc.wrlc.org/bitstream/handle/1961/9166/Barron,%20Andrew%20-%20Spring%20%2710.pdf?sequence=1)