Schöne Literatur, Belletristik, Literatur

Heutzutage ist die Annäherung an Fragen wie der literarische Kanon, eine andere als, sagen wir, vor fünfzig Jahren. Durch die Erörterung und Analyse der Meta-Ebenen, d.h. des jeweiligen -zeitbedingten- Diskurses über Literatur und allgemein Kultur, rückt man bisweilen immer weiter weg von Fragen nach der Qualität und der Ästhetik. Nicht immer, aber oft. Das ist ein absolut interessanter Vorfall: hat die Massen-Medialisierung der Kultur Wissenschaft und Kultur- oder Literaturtheorie in ihren Bann gezogen? Ketten- oder Parallelphänomene? 
Textorientierte Literaturkrik aus anregenden -mittlerweile- älteren Zeiten:
https://www.youtube.com/watch?v=6JETgqh8-0k

Η προσέγγιση ζητημάτων όπως του λογοτεχνικού κανόνα είναι σήμερα διαφορετική από ό,τι πριν -για παράδειγμα- πενήντα χρόνια. Με τον εντοπισμό και την ανάλυση των μετα-επιπέδων, δηλαδή του εκάστοτε -χρονικά προσδιορισμένου- λόγου περί λογοτεχνίας και γενικά κουλτούρας, μετακινούμαστε ολοένα και μακρύτερα από ερωτήματα αναφορικά με την ποιότητα και την αισθητική. Όχι πάντα, αλλά συχνά. Πολύ ενδιαφέρουσα συγκυρία: προσείλκυσε η μιντιοποίηση / μαζικοποίηση της κουλτούρας επιστήμη και θεωρία πολιτισμού ή λογοτεχνίας στις τάξεις της; Διαδοχικά ή παράλληλα φαινόμενα;

Endlich ein Lesepublikum / Επιτέλους αναγνωστικό κοινό

Mein derzeitiger Autobiograph tritt für die Freiheit der Literatur ein, aber sie sollte nicht einfältig sein, d.h. nicht klassen- oder schichtenorientiert. Selbstverständlich, nach einer Phase der Glorifizierung des Heimatromans und der Dorfgeschichte (s. das Konzept der Herderschen "Kulturnation", das in Griechenland des 19. Jhs und weiter hinaus große Verbreitung fand) wendet sich das Blatt, man wird langsam "bourgeois" (auch aus der Perspektive der ökonomischen und demographischen Entwicklung). Alles hier grob skizziert. Jedenfalls, hier tritt die Autobiographie ein. Nicht, daß sie neu ist, aber die Kluft zwischen Sender und Empfänger war immens und schien noch immer groß zu sein. Das Feuilleton bildet also eine Brücke.

Ο τωρινός μου αυτοβιογράφος συνηγορεί υπέρ της ελευθερίας της λογοτεχνίας, αλλά δεν την θέλει μονοδιάστατη, δηλ. να μην είναι προσκολλημένη σε κοινωνικές τάξεις. Αυτονόητο, μετά τις λαογραφίζουσες αφηγήσεις (δεν χρησιμοποιώ τον όρο "ηθογραφία" που είναι διφορούμενος και κάλυπτε τα πάντα, από ρεαλισμό και νατουραλισμό έως λαογραφία) έχει από την καμπή προς τον 20ό αιώνα ξεκινήσει η μεταστροφή προς την "αστικοποίηση" της λογοτεχνίας. Επιγραμματικά λίγο, πάντως στο σημείο αυτό εμφανίζεται η αυτοβιογραφία. Δεν είναι κάτι νέο, όμως η απόσταση ανάμεσα στον πομπό και στον δέκτη ήταν τεράστια και παρέμενε μεγάλη. Η επιφυλλίδα είναι η γέφυρα.

Απόσπασμα αυτοβιογραφίας

"Ήταν 17 Νοεμβρίου 1973 όταν έχοντας πείσει προφανώς τους γονείς μου που ήταν άνθρωποι που δεν γνώριζαν τον φόβο -αν και εκ των υστέρων απορώ γι' αυτό και πώς με άφησαν, δεν είναι εδώ τώρα για να μου το πουν-, βγήκα από την πολυκατοικία όπου μέναμε, πρέπει να ήταν κοντά μεσημέρι, και ξεκίνησα να πάω στη θεία μου που έμενε 10΄ δρόμο μακρύτερα. Την ημέρα εκείνη κάποιοι ανύποπτοι σκοτώθηκαν σε δρόμους της Αθήνας από σφαίρες αγνώστου προελεύσεως, τότε δεν το ξέραμε. Ήταν η μέρα που ξημέρωσε μετά την εισβολή των τανκς στο Πολυτεχνείο. Είχαμε ζήσει τον τρόμο της προηγούμενης νύχτας -το σπίτι μας ήταν δίπλα στο Πολυτεχνείο-, ακούσαμε τα τελευταία λόγια του εκφωνητή από τον αυτοσχέδιο ραδιοφωνικό σταθμό των φοιτητών, ακούσαμε τον βόμβο να πλησιάζει (ήταν τα τανκς), ακούσαμε τη μεγάλη πύλη να πέφτει, ακούσαμε τα ποδοβολητά των έγκλειστων που έβγαιναν τρέχοντας να σωθούν, ο πατέρας μου άνοιξε τις γρίλιες (τις είχαμε κλείσει λόγω των δακρυγόνων που έμπαιναν μέσα στο σπίτι) και βγήκε στο μπαλκόνι βρίζοντας τους μπάτσους που είχαν στηθεί στη γωνία του δρόμου μας περιμένοντας με τα γκλομπς τους φοιτητές, ακριβώς τη στιγμή που ένας από αυτούς είχε αρπάξει μια κοπέλλα από τα μαλλιά και τη χτυπούσε, ο πατέρας μου έγινε έξαλλος, "φασίστα, γουρούνι" κι ο άλλος από κάτω γύρισε "να 'ξερα πού είσαι να σε γ...", η μητέρα μου να τον τραβάει μέσα επίσης έξαλλη... Για πρώτη φορά στη ζωή μου των δώδεκα χρόνων κατάλαβα τι σημαίνει φασισμός, τι σημαίνει απουσία κάθε δικαιοσύνης και τι σημαίνει φόβος. Έτσι, δεν εξηγείται λογικά, γιατί το επόμενο πρωί σηκώθηκα και βγήκα στους δρόμους. Δεν εξηγείται, γιατί δεν ανέβηκα τον δρόμο μας ευθεία επάνω, αλλά προτίμησα, όχι ακριβώς, ήταν πεποίθηση, πέρασα ακριβώς από την Μπουμπουλίνας, τον πίσω δρόμο του Πολυτεχνείου. Αστυνομία, στρατός, όλοι οι δρόμοι κλειστοί, δεν ξέρω γιατί με άφησαν να περάσω. Μία αθώα δωδεκάχρονη. Εγώ γιατί το έκανα; Γιατί ήθελα να δω το Πολυτεχνείο (και είδα φυσικά, τα απομεινάρια της καταστροφής, σπασμένα τζάμια και πεταμένα πράγματα κάθε λογής) από κοντά; Τι ήταν αυτό; Θυμάμαι ότι ένιωθα ότι έπρεπε να το κάνω. Για ποιον; Και βέβαια φοβόμουν, αλλά κάτι με μαγνήτιζε και με τραβούσε προς τα εκεί. Ένιωθα ένα είδος περηφάνειας περίεργης, κάτι ανάμεσα στο "όλα επανήλθαν στον φυσιολογικό τους ρυθμό" και "εγώ ξέρω τι κάνατε, κι εσείς που ήσασταν μέσα κι εσείς που το παίζετε τώρα ρυθμιστές της τάξης". Και θυμάμαι που δεν ήμουν και απόλυτα "ευχαριστημένη", γιατί θεώρησα ότι δεν είχα δει ό,τι έπρεπε να δω, τα ίχνη από τους ήρωές μου. Πρέπει να είχα σκεφτεί να κατεβώ τη Στουρνάρα και να περάσω μπροστά από το Πολυτεχνείο, αλλά αυτό ήταν αδύνατο, είχαν κλείσει τον δρόμο για όλους. Μήπως αισθανόμουν ότι με προστάτευε η ηλικία μου; Δεν νομίζω, γιατί ένιωθα πάντα ενήλικη. Δεν έβλεπα αυτό που οι άλλοι έβλεπαν. "Πρέπει να τη βοηθήσω", έγραφε το μπαρμπούλι στο ημερολόγιό της για συμμαθήτριές της δυο-τρία χρόνια μετά. Αυτό είναι μια λογική και πρακτική σκέψη, και πολύ ανθρωπιστική. Εγώ, τι στην ευχή, βοηθούσα τότε στις 17 Νοεμβρίου; Ποια ιδέα πανανθρώπινης ελευθερίας και δικαιοσύνης θεωρούσα ότι έπρεπε να σύρω στους άθλιους δρόμους της ισοπέδωσης και της καταστροφής, μια -ουτοπική;- δωδεκάχρονη μαθήτρια της Α΄ Γυμνασίου; Έτσι το τράβηξα σε όλη τη ζωή μου".
(Απόσπασμα από αυτοβιογραφία σύγχρονη, με την άδεια της συγγραφέως)  

Publikationsfragen II / Ζητήματα εκδοτικά ΙΙ

Man sollte sich ein Jahrhundert zurück versetzen und an den Feuilletonroman denken. Der Begriff wird bisweilen auch heute mit dem populären Roman gleichgesetzt, das ist aber falsch. Sowohl "Trivial-" als auch "Hochliteratur" sind dabei vertreten. Der Publikationsort- und modus sind relevant...

Θα έπρεπε να μετακινηθούμε έναν αιώνα πίσω, να ξαναδούμε το μυθιστόρημα-επιφυλλίδα. Ταυτίζεται κάποτε με το λαϊκό μυθιστόρημα, όμως αυτό είναι λάθος. Και λογοτεχνία και παραλογοτεχνία εκπροσωπούνται εδώ. Σημαντικό είναι το πού και πώς δημοσιεύονται...