Η αυτοβιογραφία είναι ζόρικο είδος, δεν είναι παίξε-γέλασε κι αυτό το γνωρίζουν πολύ καλά όσοι καταπιάστηκαν μαζί της. Γι' αυτόν τον λόγο την περιέπλευσαν πολλοί έλληνες συγγραφείς προτιμώντας την οικονομία του αυτοβιογραφικού διηγήματος. Εξάλλου διήγημα και νουβέλα είναι είδη πολύ επιτυχημένα στην ελληνική γραμματεία, αν και ίσως όχι πραγματικά εκτιμημένα κατά τη γνώμη μου.
Διαβάζει κανείς και ενστάσεις συγγραφέων στην Ελλάδα σχετικά με την αυτοβιογραφία: ναρκισσισμός, επιλεκτική μνήμη, έλλειψη έμπνευσης (και η έμπνευση αφορά πάντα σχεδόν το μυθιστόρημα), αυτοδιαφήμιση. Εκπλήσσουν τα επιχειρήματα, τα οποία σε πρώτη ανάγνωση είναι σαν να παραπέμπουν σε εικόνες αυτοπειθαρχημένης κοινωνίας αυστηρής κανονιστικής ηθικής με ιδιαίτερα ανεπτυγμένα το συλλογικό πνεύμα και την ομαδική εργασία κατά συνομαδώσεις. Στην πραγματικότητα μέσα από τέτοιες, καλά τακτοποιημένες κοινωνίες -για τα ελληνικά δεδομένα-, ξεπήδησε και εκεί άνθησε η αυτοβιογραφία πάνω σε μια κλίμακα από τη δεοντολογία ώς την πρόκληση και την ανατροπή. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η βιογραφία έχει μια πολύ αδύναμη παρουσία στην Ελλάδα και ότι αμφότερα τα είδη τελικά είναι άμεσα συνυφασμένα με την ιστορική μνήμη και τη διαχείριση της ιστορικής πολιτισμικής ή/και προσωπικής μνήμης (Halbwachs, Assmann) που είναι με τη σειρά τους συνδεδεμένα με την Απόφαση (Κονδύλης), τις αποφάσεις για την κατάρτιση του Μέλλοντος, τη βούληση υπέρ δεσμευτικών, άρα και εκπροσωπήσιμων και υποκείμενων σε συζήτηση, επιλογών, κοινωνικών και πολιτικών, στην εκάστοτε προσωπική και συλλογική κοσμοθεωρία. "Είναι πολύ φτωχή η μνήμη που δουλεύει μόνο προς τα πίσω", είπε η βασίλισσα στην Αλίκη (Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων).
Die Autobiographie ist ein "hartes" Genre, sie ist kein Kinderspiel, und das wissen sehr gut diejenigen, die sich damit befaßt haben. Aus diesem Grund haben viele griechische Autoren die Klippe umschifft und die autobiographische Kurzerzählung mit ihrer schlichten Ökonomie bevorzugt. Außerdem Kurzerzählung und Novelle sind meines Erachtens ganz gelungene Gattungen in der griechischen Literaturgeschichte, auch wenn nicht tatsächlich hochgeschätzt.
Man liest auch Einwände griechischer Autoren gegen die Autobiographie: Narzismus, selektives Gedächtnis, Inspirationsmangel (Inspiration geht immer auf den Roman zurück), Eigenwerbung. Erstaunliche Argumente, die auf den ersten Blick auf Bilder einer selbstdisziplinierten Gesellschaft hinweisen, gekennzeichnet durch ein streng normiertes Ethos und einen besonders hoch entwickelten Gruppengeist plus Kollektivarbeit im Bereich der jeweiligen Gruppierung. Umgekehrt und in der Realität, innerhalb solcher gut geordneter Gesellschaften -für griechische Begriffe-, entstand und blühte die Autobiographie auf, auf einer Skala vom Soll-Diskurs bis zur subversiven Provokation. Gleichzeitig scheint die Tatsache interessant zu sein, daß die Biographie in Griechenland eine eher rare Erscheinung ist und daß beide Genres mit dem historischen Gedächtnis bzw. der Handhabung, der Modulierung des kulturellen und individuellen Gedächtnisses (Halbwachs, Assmann) eng verknüpft sind, die nun wieder mit Grundentscheidungen (Kondylis) über das Setzen der Daten für die Zukunft verbunden sind, mit dem Willen, der definitiven Absicht, eine verbindliche, demzufolge vertretbare und offen zur Diskussion stellbare, Wahl in Sachen politische und soziale Weltanschauung zu treffen. "Eine dürftige Art von Gedächtnis, wenn es nur nach rückwärts reicht", sagte die Königin an Alice (Alice im Wunderland).
Υ.Γ.Εννοείται ότι τα παραπάνω ίσχυαν μέχρι πρό τινος. Είναι, δηλαδή, ήδη ιστορία. Δεν αναφέρομαι στον ενεστώτα χρόνο.
PS.Es versteht sich von selbst, was oben geschrieben ist, galt bis dahin, gehört also schon zur Geschichte. Ich beziehe mich nicht auf die aktuell laufende Zeit.
Διαβάζει κανείς και ενστάσεις συγγραφέων στην Ελλάδα σχετικά με την αυτοβιογραφία: ναρκισσισμός, επιλεκτική μνήμη, έλλειψη έμπνευσης (και η έμπνευση αφορά πάντα σχεδόν το μυθιστόρημα), αυτοδιαφήμιση. Εκπλήσσουν τα επιχειρήματα, τα οποία σε πρώτη ανάγνωση είναι σαν να παραπέμπουν σε εικόνες αυτοπειθαρχημένης κοινωνίας αυστηρής κανονιστικής ηθικής με ιδιαίτερα ανεπτυγμένα το συλλογικό πνεύμα και την ομαδική εργασία κατά συνομαδώσεις. Στην πραγματικότητα μέσα από τέτοιες, καλά τακτοποιημένες κοινωνίες -για τα ελληνικά δεδομένα-, ξεπήδησε και εκεί άνθησε η αυτοβιογραφία πάνω σε μια κλίμακα από τη δεοντολογία ώς την πρόκληση και την ανατροπή. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η βιογραφία έχει μια πολύ αδύναμη παρουσία στην Ελλάδα και ότι αμφότερα τα είδη τελικά είναι άμεσα συνυφασμένα με την ιστορική μνήμη και τη διαχείριση της ιστορικής πολιτισμικής ή/και προσωπικής μνήμης (Halbwachs, Assmann) που είναι με τη σειρά τους συνδεδεμένα με την Απόφαση (Κονδύλης), τις αποφάσεις για την κατάρτιση του Μέλλοντος, τη βούληση υπέρ δεσμευτικών, άρα και εκπροσωπήσιμων και υποκείμενων σε συζήτηση, επιλογών, κοινωνικών και πολιτικών, στην εκάστοτε προσωπική και συλλογική κοσμοθεωρία. "Είναι πολύ φτωχή η μνήμη που δουλεύει μόνο προς τα πίσω", είπε η βασίλισσα στην Αλίκη (Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων).
Die Autobiographie ist ein "hartes" Genre, sie ist kein Kinderspiel, und das wissen sehr gut diejenigen, die sich damit befaßt haben. Aus diesem Grund haben viele griechische Autoren die Klippe umschifft und die autobiographische Kurzerzählung mit ihrer schlichten Ökonomie bevorzugt. Außerdem Kurzerzählung und Novelle sind meines Erachtens ganz gelungene Gattungen in der griechischen Literaturgeschichte, auch wenn nicht tatsächlich hochgeschätzt.
Man liest auch Einwände griechischer Autoren gegen die Autobiographie: Narzismus, selektives Gedächtnis, Inspirationsmangel (Inspiration geht immer auf den Roman zurück), Eigenwerbung. Erstaunliche Argumente, die auf den ersten Blick auf Bilder einer selbstdisziplinierten Gesellschaft hinweisen, gekennzeichnet durch ein streng normiertes Ethos und einen besonders hoch entwickelten Gruppengeist plus Kollektivarbeit im Bereich der jeweiligen Gruppierung. Umgekehrt und in der Realität, innerhalb solcher gut geordneter Gesellschaften -für griechische Begriffe-, entstand und blühte die Autobiographie auf, auf einer Skala vom Soll-Diskurs bis zur subversiven Provokation. Gleichzeitig scheint die Tatsache interessant zu sein, daß die Biographie in Griechenland eine eher rare Erscheinung ist und daß beide Genres mit dem historischen Gedächtnis bzw. der Handhabung, der Modulierung des kulturellen und individuellen Gedächtnisses (Halbwachs, Assmann) eng verknüpft sind, die nun wieder mit Grundentscheidungen (Kondylis) über das Setzen der Daten für die Zukunft verbunden sind, mit dem Willen, der definitiven Absicht, eine verbindliche, demzufolge vertretbare und offen zur Diskussion stellbare, Wahl in Sachen politische und soziale Weltanschauung zu treffen. "Eine dürftige Art von Gedächtnis, wenn es nur nach rückwärts reicht", sagte die Königin an Alice (Alice im Wunderland).
Υ.Γ.Εννοείται ότι τα παραπάνω ίσχυαν μέχρι πρό τινος. Είναι, δηλαδή, ήδη ιστορία. Δεν αναφέρομαι στον ενεστώτα χρόνο.
PS.Es versteht sich von selbst, was oben geschrieben ist, galt bis dahin, gehört also schon zur Geschichte. Ich beziehe mich nicht auf die aktuell laufende Zeit.
