Tuesday 23 August 2016

Katzenmemoiren / Τα απομνημονεύματα μιας γάτας

Das lese ich gerade und dabei wurde mir klar, daß ich auch die Memoiren von Meli verfassen könnte. Ich denke, das ist ein großes Privileg, und daß Empathie nicht ausschließlich uns Zweibeiner betrifft. Ist Sprachfähigkeit tatsächlich das einzige Kriterium von Bewußtsein? Ihr Spiegelbild könnte Katzen und Hunde nicht interessieren, gerade aufgrund der mangelnden Realität der Situation, sie erkennen dort keine Artgenossen, die sie sonst nie unbeachtet lassen (s. aktuelle neurobiologische Forschung, Scheich Henning, Anil Seth). Wieviele Zweibeiner können wahrnehmen und empfinden, ohne in der Lage zu sein, über ihre Innenwelt Auskunft zu geben? Wer mit Tieren eng gelebt hat, weiß, daß Sprache ein Kommunikations-Kanal und nicht der Schlüssel zur Wahrnehmung und Empathie ist. 

P.S.Interessant wie das altgriechische Wort "εμπάθεια" (=intensive Gefühlsregung, Leidenschaft) zu einer pejorativen Bedeutung (Gehässigkeit) im Neugriechischen gelangt ist, während der Begriff in den
westeuropäischen Sprachen auf eine semantische Erweiterung in Richtung "Sympathie" (altgriech. Mitgefühl) hinweist, um schließlich "Einfühlung" zu bedeuten (Rudolf Hermann Lotze benutzte zum ersten Mal den Fachterminus "Einfühlung" als Übersetzung der "εμπάθεια").

Αυτό διαβάζω τώρα και συνειδητοποιώ ότι θα μπορούσα να γράψω τα απομνημονεύματα του Μελιού. Πιστεύω ότι είναι μεγάλο προνόμιο και ότι η ενσυναίσθηση δεν αφορά αποκλειστικά τα δίποδα. Είναι πραγματικά η γλωσσική ικανότητα το μοναδικό κριτήριο της συνειδησιακής λειτουργίας; Οι γάτες και οι σκύλοι δεν ενδιαφέρονται για το είδωλό τους στον καθρέπτη μάλλον λόγω της έλλειψης ρεαλισμού αυτής της κατάστασης: δεν αναγνωρίζουν μέσα σε αυτό άτομα του δικού τους ζωικού είδους, τα οποία γενικώς ποτέ δεν τους αφήνουν αδιάφορους (βλ. σύγχρονες έρευνες νευροβιολογίας, Scheich Henning, Anil Seth). Πόσα δίποδα μπορούν να αντιλαμβάνονται (wahrnehmen, perceive) και να αισθάνονται χωρίς να είναι σε θέση να δώσουν πληροφορίες για τον εσωτερικό τους κόσμο; Όποιος έχει ζήσει στενά με ζώα, γνωρίζει ότι η γλώσσα είναι ένα κανάλι επικοινωνίας, αλλά όχι το κλειδί της αντίληψης και της ενσυναίσθησης.

Υ.Γ.Είναι πολύ ενδιαφέρον πώς η ελληνική λέξη "εμπάθεια" (ισχυρή συγκίνηση ή πάθος κατά Liddell/Scott/Κωνσταντινίδη) καταλήγει να έχει αρνητική σημασία στη νεοελληνική, ενώ με τον δανεισμό της από τις δυτικοευρωπαϊκές γλώσσες η λέξη διευρύνεται σημασιολογικά προς το αρχαιοελληνικό "συμπάθεια" για να αποδώσει την "ενσυναίσθηση" (για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε η μετάφραση της "εμπάθειας" ως "Einfühlung", δηλαδή ενσυναίσθηση, το 1858 από τον γερμανό φιλόσοφο Rudolf Hermann Lotze).

Tuesday 2 August 2016

Bilanz II / Απολογισμός ΙΙ

Ich hatte für die letzten Monate mehr vor. Gemäß dem Anfang des Jahres gefertigten Plan. Andererseits ist mir mittlerweile klar geworden, daß das Schreiben über die restlichen Autobiographien (2003 bis heute) anders strukturiert wird. Etwas Zeit werde ich auch den einführenden Kapiteln und den Schlußbetrachtungen widmen müssen. Wobei auch hier die meiste Arbeit schon getan ist, weil die Geschichte der europäischen bzw. der abendländischen Autobiographie in den jeweiligen chronologischen Kapiteln schon geschrieben ist (mit Ausnahme des 19. Jhs). Insbesondere bezüglich der europäischen Autobiographie der Nachkriegszeit hatte ich den Umfang, die Diversität der (auch nationalen) Bibliographie(n) und die Abwesenheit von Überblicks-Werken nicht mitkalkuliert. Sich positionieren in der ungewißen Post-Ära der Postmoderne. 
Zeitgenössische Autoren, Theorie, Methode, Ergebnisse also noch. 

Είχα μεγαλύτερες φιλοδοξίες για τους τελευταίους μήνες. Σύμφωνα με το σχέδιο εργασίας των αρχών του χρόνου. Από την άλλη πλευρά τώρα μου είναι σαφές ότι το γράψιμο για τις υπόλοιπες αυτοβιογραφίες (2003 έως σήμερα) θα δομηθεί διαφορετικά. Κάποιο χρόνο θα πρέπει να αφιερώσω και στα εισαγωγικά κεφάλαια, καθώς και στα συμπεράσματα. Παρόλο που και εδώ η περισσότερη δουλειά έχει γίνει, γιατί η ιστορία της ευρωπαϊκής/δυτικής αυτοβιογραφίας έχει ήδη συμπεριληφθεί στα εκάστοτε χρονολογικά κεφάλαια (με εξαίρεση τον 19ο αι.). Ειδικά σχετικά με την ευρωπαϊκή μεταπολεμική αυτοβιογραφία δεν υπολόγισα τον όγκο, την πολυσχιδία της βιβλιογραφίας/των εθνικών βιβλιογραφιών, καθώς και την απουσία έργων γενικής εποπτείας. Να τοποθετηθείς στην απροσδιόριστη μετα-εποχή του μεταμοντέρνου. 
Σύγχρονοί μας συγγραφείς, θεωρία, μέθοδος, πορίσματα λοιπόν, τα υπόλοιπά μου.