Thursday 17 May 2018

Συμπληρώσεις / Ergänzungen

Δεν έχω κανένα "λόγο" να καθυστερώ την ολοκλήρωση αυτού του βιβλίου επεκτείνοντας τα εισαγωγικά ιστορικά κεφάλαια και συμπληρώνοντάς τα με πληροφορίες από την υπάρχουσα βιβλιογραφία περί αυτοβιογραφίας της "ανατολικής Ευρώπης". Πόσω μάλλον που η ανάλογη έρευνα είναι στις αρχές της για πολλές χώρες και που και αυτή αντιμετωπίζει το δίλημμα του πώς και αν μπορούν να αναλυθούν προσωπικές γραφές που είδαν ή δεν είδαν το φως σε καθεστώτα ολοκληρωτικά, απολύτως παραμορφωτικά, χειραγωγικά της δημόσιας έκφρασης γενικά. Αναγνώσεις ημερών, εβδομάδων για λίγες σελίδες; Όμως η Ναντιέζντα Μαντελστάμ μου κάθεται στον λαιμό. Λίγο-λίγο διαβάζω την πρώτη της αυτοβιογραφία. Και δεν αντέχω να τη διαβάσω με τη μία, και δεν μπορώ να την αποχωρισθώ. Και επιπλέον ανακάλυψα το άρθρο για τις σταλινικές επιβιώσεις στην Ελλάδα, μιαν άτυπη λογοκρισία,* για το πόσο άργησαν να μεταφρασθούν σπουδαία έργα διαφωνούντων, και μέχρι σήμερα πενιχρές οι εκδόσεις, όσες υπάρχουν, βιβλία ή σε περιοδικά, οφείλονται στην επιμονή ενός δύο ανθρώπων. Και έπεσα σε τέτοιο λίβελλο που με βολές κατά του προσώπου της συγγραφέως ("επαγγελματίας χήρα") επιχειρεί να αναιρέσει τη συνολική εικόνα της στρατοπεδικής διαστροφής. Και επειδή τελικά πολλοί διαφωνούντες επέλεξαν με τεράστιο προσωπικό κόστος συνειδητά την καντιανή ηθική αυτονομία από το μοντέλο του ličnost’, του εκπαιδεύσιμου "δημιουργικού" υποκειμένου στην υπηρεσία ενός "συλλογικού" στόχου, και μόνο γι' αυτό παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον η αυτοαναπαράστασή τους.

Eine Erweiterung der historischen Einführungskapiteln mit Zusatzinformationen über die "osteuropäische Autobiographie" würde das ganze Unterfangen zeitlich sicher nicht verkürzen. Abgesehen davon, daß die Autobiographie-Forschung in den meisten osteuropäischen Ländern in dem Anfangsstadium ist und -sie auch- mit der Frage konfrontiert ist, ob und wie life writings erforscht werden können, die das Tageslicht in totalitären Regimes erblickten oder auch gar nicht erblickten, welche den öffentlichen Diskurs manipulierten und deformierten. Sekundärliteratur mehrere Tage oder sogar Wochen lesen, nur wegen weniger Seiten? Dennoch steckt mir Nadeschda Mandelstam im Hals (griechische Redewendung). Einerseits verkrafte ich es nicht, ihre erstgeschriebene Autobiographie in einem Zug zu lesen, andererseits kann ich mich vom Buch nicht trennen. Zusätzlich fand ich den Artikel über die stalinistischen Überbleibsel in der Form einer informellen Zensur** in Griechenland der letzten Jahrzehnte, ich stellte fest, daß bedeutende Werke von Dissidenten mit großem Zeitverzug erschienen und daß die noch immer dürftige Zahl der herausgegebenen Bücher auf den Eifer von ein zwei Leuten zurückzuführen ist. Ich stieß auch auf ein Libell (Rezension), in dem durch Schmähungen gegen die Autorin ("professionelle Witwe") das gesamte Bild der Gulag-Perversion unscharf wird. Und weil sich schließlich viele Dissidenten bewußt und mit immensen persönlichen Verlusten die kantische Autonomie der Moral zu eigen machten und das Konzept des ličnost’ als eines durch sozial-pädagogische Erziehung kreativ geformten Individuums, das bei den "kollektiv" gesetzten Zielen mitwirkt, verwarfen, auch nur aus diesem einen Grund verdient ihre Selbstdarstellung besondere Aufmerksamkeit.

*Και αντιστρόφως, μέχρι και βιβλία σχολικής ιστορίας μπορεί να εκτινάξει από το σχολικό πρόγραμμα η "κοινή γνώμη" όταν δεν ανταποκρίνονται στα συντηρητικά εθνικιστικά της ιδεώδη.
**Umgekehrt kann der Druck der Straße bzw. der öffentlichen Meinung sogar Geschichtsbücher aus dem Schulplan in Griechenland herauskatapultieren, weil sie den konservativ-nationalistischen "Idealen" nicht adäquat sind.