Το μυθιστόρημα της προηγούμενης ανάρτησης, Loitering with Intent (1981) της Muriel Spark, είναι κατά τη γνώμη μου στο επίπεδο της μετααφηγηματικής προθετικότητας η κυρίαρχη απάντηση του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα στο ζήτημα της σχέσης μυθοπλασίας και (αυτοβιογραφικής) πραγματικότητας: στο φινάλε ο αναγνώστης έχει βάσιμες υποψίες ή και ενδείξεις ότι τα μέλη της Αυτοβιογραφικής Εταιρείας και η όλη πλοκή δεν είναι παρά φιγούρες και υπόθεση του μυθιστορήματος που γράφει η πρωτοπρόσωπη αφηγήτρια (mise en abyme). Χωρίς στοχαστικές θεματοποιήσεις, αντιθέτως δια της χρήσης του στοιχείου της ένδειας (detractio), κλασσικής αφηγηματικής τεχνικής του αστυνομικού μυθιστορήματος, η πρωταρχική πλοκή εξαλείφεται διακριτικά κατά κάποιον τρόπο για να γεννηθεί το μυθιστόρημα (στο μυθιστόρημα).
Αν θεωρήσουμε ότι η πεζογραφία του 21ου αιώνα αποπειράται να δώσει εν μέρει διαφορετικές απαντήσεις, τότε θα μπορούσαμε αυτό να το ανιχνεύσουμε σε ένα βιβλίο που ο υπότιτλός του το χαρακτηρίζει ως "μυθιστόρημα", κάτι, για το οποίο θα συναινέσουμε αποδεχόμενοι απλώς αυτό το στοιχείο ως προτεινόμενο (προκλητικό) δείκτη πρόσληψης. Πρόκειται για το Η νόσος του Μοντάνο (El mal de Montano, 2002) του Enrique Vila-Matas. Το βιβλίο αντιμετωπίσθηκε με αμφιθυμία από την κριτική: από τη μία ενθουσιώδεις βιβλιοκρισίες που εστιάζουν στην τόλμη και ευφυία της παιγνιώδους αφήγησης, από την άλλη κριτικοί που αμφισβητούν ουσιαστικά την πειστικότητα της αφήγησης και αναρωτιούνται για τις προθέσεις της. Ο ημερολογιογράφος του πρώτου κεφαλαίου μεταμορφώνεται στη συνέχεια στον πρωτοπρόσωπο αφηγητή, ο οποίος διακόπτει την ημερολογιακή αφήγηση πριν "μετατραπεί σε μυθιστόρημα", συνεχίζοντας όμως να αναζητά αφηγηματικές λύσεις για την απειλούμενη λογοτεχνία του παρόντος μέσα στην ημερολογιακή γραφή και συνομιλώντας αενάως με συγγραφείς ή συγγραφείς-ημερολογιογράφους κυρίως περασμένων εποχών. Αποκηρύσσοντας την αυτοαναφορικότητα και την ακατάσχετη ενδοσκοπική και γενικά ψυχολογίζουσα φλυαρία της σύγχρονης αφήγησης, επινοεί ένα οξύμωρο: αποφασίζει στο μυθιστορηματικό του ημερολόγιο να ενσαρκώσει αυτός ο ίδιος τη λογοτεχνία για να τη σώσει από την εξαφάνιση. Και κάπου μέσα στην αφήγηση που παρά την κατά τόπους κωμικότητά της, είναι προφητικά σοβαρή, χαράζεται μια λεπτή γραμμή που ευχετικά επανατοποθετεί τη σύγχρονη λογοτεχνία στην ιστορική διάρκεια όταν γράφει πως θέλει να εξαλειφθεί μέσα σε αυτό το ημερολόγιο σαν ένας άνθρωπος χωρίς ιδιότητες (βλ. Robert Musil). Στο σημείο αυτό, πάντα κατά την άποψή μου, συνδέονται τα δύο προαναφερθέντα βιβλία: η σύγχρονή μας λογοτεχνία ίσως πρέπει να χάσει τον αφηγητή/συγγραφέα για να κερδίσει την αφήγηση.
Das im letzten Post dargestellte kleine Meisterwerk, Loitering with Intent (1981) von Muriel Spark, vermittelt meiner Ansicht nach auf der Ebene der metanarrativen Intentionalität ein gutes Bild des dominierenden Erzähltrends der Nachkriegszeit in bezug auf das Verhältnis zwischen Fiktion und (autobiographischer) Realität: der Leser hegt zum Erzählschluß ernsten Verdacht oder verfügt sogar über Indikationen, daß sowohl die Mitglieder der Autobiographischen Gesellschaft als auch die gesamte Handlung nichts Anderes sind als Figuren und Erzählkern des von der Ich-Erzählerin zu verfertigenden Romans (mise en abyme). Ohne Selbstreflexion und -thematisierung des Erzählvorgangs, im Gegenteil, durch Detraktion, die traditionelle Erzähltechnik des Kriminalromans, verschwindet die ursprüngliche Handlung diskret, damit der Roman (im Roman) geboren wird.
Wenn wir davon ausgehen, daß sich die Prosa des 21. Jhs teilweise um andere Erzählkonzepte bemüht, dann könnten wir dieser Hypothese mit Hilfe eines Buches auf die Spur gehen, dessen Untertitel es als "Roman" definiert, etwas, in das wir einwilligen, indem wir es als rezeptionslenkendes (provokatives) Signal annehmen. Es handelt sich um die Risiken & Nebenwirkungen (El mal de Montano, 2002) von Enrique Vila-Matas. Die Kritik nahm eine ambivalente Haltung gegenüber dem Buch ein: einerseits enthusiastische Rezensionen, welche auf die Waghalsigkeit und Intelligenz der verspielten Erzählung fokussierten, andererseits Kritiker, welche die Überzeugungskraft der Erzählung in Frage stellten und sich über deren Intentionen wunderten. Der Tagebuchschreiber des ersten Kapitels wird später zum Ich-Erzähler, der die Erzählung unterbricht, bevor sie sich "in einen Roman verwandelt"; er sucht trotzdem weiter nach narrativen Lösungen für die bedrohte Gegenwartsliteratur im diaristischen Schreiben, indem er sich in unendliche Gespräche mit alten Autoren oder Autoren/Diaristen einläßt. Ich-Bezogenheit und endloses introspektives Geschwätz der zeitgenössischen Literatur lehnt er ab und diesen setzt er ein Oxymoron entgegen: er beschließt, in seinem fiktiven Tagebuch die Literatur zu verkörpern, um sie vor ihrer Auslöschung zu bewahren. Und an irgendeiner Stelle der Erzählung, die trotz ihrer komödiantischen Züge, durch eine prophetische Ernsthaftigkeit gekennzeichnet ist, wird eine feine Linie gezogen, die dem Roman seine historischen Verbindungen wiederherstellt, wenn der Ich-Erzähler behauptet, in diesem Tagebuch verschwinden zu wollen wie ein Mann ohne Eigenschaften (s. Robert Musil). An diesem Punkt, immer meiner Ansicht nach, begegnen sich beide oben erwähnte Bücher: die zeitgenössische Literatur müsste den Erzähler/Autor verschwinden lassen, damit die Erzählung wieder profitieren kann.
Αν θεωρήσουμε ότι η πεζογραφία του 21ου αιώνα αποπειράται να δώσει εν μέρει διαφορετικές απαντήσεις, τότε θα μπορούσαμε αυτό να το ανιχνεύσουμε σε ένα βιβλίο που ο υπότιτλός του το χαρακτηρίζει ως "μυθιστόρημα", κάτι, για το οποίο θα συναινέσουμε αποδεχόμενοι απλώς αυτό το στοιχείο ως προτεινόμενο (προκλητικό) δείκτη πρόσληψης. Πρόκειται για το Η νόσος του Μοντάνο (El mal de Montano, 2002) του Enrique Vila-Matas. Το βιβλίο αντιμετωπίσθηκε με αμφιθυμία από την κριτική: από τη μία ενθουσιώδεις βιβλιοκρισίες που εστιάζουν στην τόλμη και ευφυία της παιγνιώδους αφήγησης, από την άλλη κριτικοί που αμφισβητούν ουσιαστικά την πειστικότητα της αφήγησης και αναρωτιούνται για τις προθέσεις της. Ο ημερολογιογράφος του πρώτου κεφαλαίου μεταμορφώνεται στη συνέχεια στον πρωτοπρόσωπο αφηγητή, ο οποίος διακόπτει την ημερολογιακή αφήγηση πριν "μετατραπεί σε μυθιστόρημα", συνεχίζοντας όμως να αναζητά αφηγηματικές λύσεις για την απειλούμενη λογοτεχνία του παρόντος μέσα στην ημερολογιακή γραφή και συνομιλώντας αενάως με συγγραφείς ή συγγραφείς-ημερολογιογράφους κυρίως περασμένων εποχών. Αποκηρύσσοντας την αυτοαναφορικότητα και την ακατάσχετη ενδοσκοπική και γενικά ψυχολογίζουσα φλυαρία της σύγχρονης αφήγησης, επινοεί ένα οξύμωρο: αποφασίζει στο μυθιστορηματικό του ημερολόγιο να ενσαρκώσει αυτός ο ίδιος τη λογοτεχνία για να τη σώσει από την εξαφάνιση. Και κάπου μέσα στην αφήγηση που παρά την κατά τόπους κωμικότητά της, είναι προφητικά σοβαρή, χαράζεται μια λεπτή γραμμή που ευχετικά επανατοποθετεί τη σύγχρονη λογοτεχνία στην ιστορική διάρκεια όταν γράφει πως θέλει να εξαλειφθεί μέσα σε αυτό το ημερολόγιο σαν ένας άνθρωπος χωρίς ιδιότητες (βλ. Robert Musil). Στο σημείο αυτό, πάντα κατά την άποψή μου, συνδέονται τα δύο προαναφερθέντα βιβλία: η σύγχρονή μας λογοτεχνία ίσως πρέπει να χάσει τον αφηγητή/συγγραφέα για να κερδίσει την αφήγηση.
Das im letzten Post dargestellte kleine Meisterwerk, Loitering with Intent (1981) von Muriel Spark, vermittelt meiner Ansicht nach auf der Ebene der metanarrativen Intentionalität ein gutes Bild des dominierenden Erzähltrends der Nachkriegszeit in bezug auf das Verhältnis zwischen Fiktion und (autobiographischer) Realität: der Leser hegt zum Erzählschluß ernsten Verdacht oder verfügt sogar über Indikationen, daß sowohl die Mitglieder der Autobiographischen Gesellschaft als auch die gesamte Handlung nichts Anderes sind als Figuren und Erzählkern des von der Ich-Erzählerin zu verfertigenden Romans (mise en abyme). Ohne Selbstreflexion und -thematisierung des Erzählvorgangs, im Gegenteil, durch Detraktion, die traditionelle Erzähltechnik des Kriminalromans, verschwindet die ursprüngliche Handlung diskret, damit der Roman (im Roman) geboren wird.
Wenn wir davon ausgehen, daß sich die Prosa des 21. Jhs teilweise um andere Erzählkonzepte bemüht, dann könnten wir dieser Hypothese mit Hilfe eines Buches auf die Spur gehen, dessen Untertitel es als "Roman" definiert, etwas, in das wir einwilligen, indem wir es als rezeptionslenkendes (provokatives) Signal annehmen. Es handelt sich um die Risiken & Nebenwirkungen (El mal de Montano, 2002) von Enrique Vila-Matas. Die Kritik nahm eine ambivalente Haltung gegenüber dem Buch ein: einerseits enthusiastische Rezensionen, welche auf die Waghalsigkeit und Intelligenz der verspielten Erzählung fokussierten, andererseits Kritiker, welche die Überzeugungskraft der Erzählung in Frage stellten und sich über deren Intentionen wunderten. Der Tagebuchschreiber des ersten Kapitels wird später zum Ich-Erzähler, der die Erzählung unterbricht, bevor sie sich "in einen Roman verwandelt"; er sucht trotzdem weiter nach narrativen Lösungen für die bedrohte Gegenwartsliteratur im diaristischen Schreiben, indem er sich in unendliche Gespräche mit alten Autoren oder Autoren/Diaristen einläßt. Ich-Bezogenheit und endloses introspektives Geschwätz der zeitgenössischen Literatur lehnt er ab und diesen setzt er ein Oxymoron entgegen: er beschließt, in seinem fiktiven Tagebuch die Literatur zu verkörpern, um sie vor ihrer Auslöschung zu bewahren. Und an irgendeiner Stelle der Erzählung, die trotz ihrer komödiantischen Züge, durch eine prophetische Ernsthaftigkeit gekennzeichnet ist, wird eine feine Linie gezogen, die dem Roman seine historischen Verbindungen wiederherstellt, wenn der Ich-Erzähler behauptet, in diesem Tagebuch verschwinden zu wollen wie ein Mann ohne Eigenschaften (s. Robert Musil). An diesem Punkt, immer meiner Ansicht nach, begegnen sich beide oben erwähnte Bücher: die zeitgenössische Literatur müsste den Erzähler/Autor verschwinden lassen, damit die Erzählung wieder profitieren kann.
