Tuesday 23 August 2016

Katzenmemoiren / Τα απομνημονεύματα μιας γάτας

Das lese ich gerade und dabei wurde mir klar, daß ich auch die Memoiren von Meli verfassen könnte. Ich denke, das ist ein großes Privileg, und daß Empathie nicht ausschließlich uns Zweibeiner betrifft. Ist Sprachfähigkeit tatsächlich das einzige Kriterium von Bewußtsein? Ihr Spiegelbild könnte Katzen und Hunde nicht interessieren, gerade aufgrund der mangelnden Realität der Situation, sie erkennen dort keine Artgenossen, die sie sonst nie unbeachtet lassen (s. aktuelle neurobiologische Forschung, Scheich Henning, Anil Seth). Wieviele Zweibeiner können wahrnehmen und empfinden, ohne in der Lage zu sein, über ihre Innenwelt Auskunft zu geben? Wer mit Tieren eng gelebt hat, weiß, daß Sprache ein Kommunikations-Kanal und nicht der Schlüssel zur Wahrnehmung und Empathie ist. 

P.S.Interessant wie das altgriechische Wort "εμπάθεια" (=intensive Gefühlsregung, Leidenschaft) zu einer pejorativen Bedeutung (Gehässigkeit) im Neugriechischen gelangt ist, während der Begriff in den
westeuropäischen Sprachen auf eine semantische Erweiterung in Richtung "Sympathie" (altgriech. Mitgefühl) hinweist, um schließlich "Einfühlung" zu bedeuten (Rudolf Hermann Lotze benutzte zum ersten Mal den Fachterminus "Einfühlung" als Übersetzung der "εμπάθεια").

Αυτό διαβάζω τώρα και συνειδητοποιώ ότι θα μπορούσα να γράψω τα απομνημονεύματα του Μελιού. Πιστεύω ότι είναι μεγάλο προνόμιο και ότι η ενσυναίσθηση δεν αφορά αποκλειστικά τα δίποδα. Είναι πραγματικά η γλωσσική ικανότητα το μοναδικό κριτήριο της συνειδησιακής λειτουργίας; Οι γάτες και οι σκύλοι δεν ενδιαφέρονται για το είδωλό τους στον καθρέπτη μάλλον λόγω της έλλειψης ρεαλισμού αυτής της κατάστασης: δεν αναγνωρίζουν μέσα σε αυτό άτομα του δικού τους ζωικού είδους, τα οποία γενικώς ποτέ δεν τους αφήνουν αδιάφορους (βλ. σύγχρονες έρευνες νευροβιολογίας, Scheich Henning, Anil Seth). Πόσα δίποδα μπορούν να αντιλαμβάνονται (wahrnehmen, perceive) και να αισθάνονται χωρίς να είναι σε θέση να δώσουν πληροφορίες για τον εσωτερικό τους κόσμο; Όποιος έχει ζήσει στενά με ζώα, γνωρίζει ότι η γλώσσα είναι ένα κανάλι επικοινωνίας, αλλά όχι το κλειδί της αντίληψης και της ενσυναίσθησης.

Υ.Γ.Είναι πολύ ενδιαφέρον πώς η ελληνική λέξη "εμπάθεια" (ισχυρή συγκίνηση ή πάθος κατά Liddell/Scott/Κωνσταντινίδη) καταλήγει να έχει αρνητική σημασία στη νεοελληνική, ενώ με τον δανεισμό της από τις δυτικοευρωπαϊκές γλώσσες η λέξη διευρύνεται σημασιολογικά προς το αρχαιοελληνικό "συμπάθεια" για να αποδώσει την "ενσυναίσθηση" (για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε η μετάφραση της "εμπάθειας" ως "Einfühlung", δηλαδή ενσυναίσθηση, το 1858 από τον γερμανό φιλόσοφο Rudolf Hermann Lotze).